Qarshi davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti

Metodning titranti. Yodometriya usulining titranti sifatida natriy tiosulfatning odatda 0,1, 0,02, 0,01 mol/dm³ konsentratsiyali standart eritmasi ishlatiladi. Natriy tiosulfat kristallogidrati Na₂S₂O₃ ∙ 5Н₂О saqlanish muddatida qis-man suvsizlanib qolishi sababli uning standart eritmasini aniq tortimi bo‘yicha tayyorlash mumkin emas. Shuning uchun natriy tiosulfatning takribiy konsentratsiyali eritmasi tayyorlanib so‘ngra standartlanadi.
Natriy tiosulfat eritmasining titri vaqt o‘tishi bilan, kislotali sharoitda parchalanib, oltingugurt ajralishi (eritma loqalanib qolishi) sababli, o‘zgarib qoladi
S₂O₃^2- + Н⁺ = НSO₃^- + S↓
Tiosulfat- ioni xavodagi kislorod ta’sirida oksidlanib oltingugurt ajralib chiqadi:
2S₂O₃^2- + О₂ = 2SO₄² + 2S↓
Suvli eritmada yorug‘lik va mikroorganizmlar ta’sirida ham tiosulfat-ionlari parchalanib ketadi.Natriy tiosulfat eritmasi рН ~ 9-10 oraligida turg‘un bo‘lgani sababli, uning eritmasiga, barqarorlashtirish uchun, ozroq natriy karbonat Na₂CO₃ yoki natriy bikarbonat NaHCO₃ qo‘shiladi.
Amalda quyidagi tadbir ko‘riladi. Natriy tiosulfatning 0,1 mol/dm³ konsent-ratsiyali eritmasini tayyorlash uchun bir litr (dm³) distillangan suvda 26 g Na₂S₂O₃ ∙ 5Н₂О va 0,1 g suvsiz natriy karbonat eritiladi. Tayyorlangan eritma 2 kecha-kunduz davomida qorong‘u joyda saqlanadi. Agar mazkur muddat davomida eritma loyqalanib qolsa, filtrlanadi yoki cho‘kma chayqatilmasdan ustidagi tiniq eritma boshqa idishga sekin quyib olinadi.
Natriy tiosulfatni suyultirilgan eritmasi 0,1 mol/dm³ konsentratsiyali eritmani distillangan suv bilan suyultirib tayyorlanadi. Natriy tiosulfatning suyultirilgan eritmasini uzoq muddat saqlash tavsiya etilmaydi.
Tayyorlangan eritma kaliy yodat KJO₃, kaliy bromat КВrО₃, kaliy dixromat К₂Сr₂0₇ va boshqa oksidlovchilar bilan standartlanadi. Buning uchun aniq tortim bo‘yicha tayyorlangan kaliy dixromat eritmasining alikvota xajmiga kaliy yodid eritmasidan ortiqcha va НС1 eritmasidan ko‘shib, qorong‘u joyda bir necha muddat saqlanadi. Eritmalar aralashmasida quyidagicha reaksiya kechadi:
Сr₂О₇² + 6J^- + 14Н⁺ = 2Cr³⁺ + 3J₂ + 7Н₂О
Reaksiyaga kirishgan kaliy dixromatga ekvivalent miqdorda ajralgan yod, kraxmal indikatori ishtirokida, standartlanuvchi natriy tiosulfat eritmasi bilan titrlanadi. Indikator - kraxmal eritmasi titrlash oxirrog‘ida, eritma sarg‘ish - yashil tusga kirgach, qo‘shiladi. Eritmaning ko‘k rangi och yashilga (xrom (III) akvakompleksining rangi) o‘tguncha titrlash davom ettiriladi.
Natriy tiosulfat eritmasining molyar konsentratsiyasi quyidagi reaksiyani hisobga olgan xolda ekvivalent qonuni asosida hisoblanadi
2S₂O₃^2- - 2е = S₄O₆^2- z = n/2 = 2/2 = 1;
Сr₂О₇^2- + 6е + 14Н⁺ = 2Сr³⁺ + 7Н₂О; z = n = 6.
Binobarin,
n (Na₂S₂O₃) = n (½ J₂) = n (1/6 К₂Сг₂О₇)
с (Na₂S₂O₃) V (Na₂S₂O₃) = с (1/6 К₂Сг₂О₇) V (K₂Cr₂О₇),
с (Na₂ S₂O₃) = с (1/6 K₂Cr₂О₇) V (K₂Cr₂О₇) / V (Na₂S₂O₃)
Natriy tiosulfatning standart eritmasi jigarrang shishali, shliflangan tikinlik idishda, qorong‘u joyda saqlanadi.