Qarshi davlat universiteti pedagogoka fakulteti amaliy psixologiya yo

To‘g‘ri bog‘lanishda – bir belgining o‘sib (ko‘payib) borishi u bilan bog‘liq ikkinchi belgining o‘sishi (ko‘payishi) ga olib boradi. Masalan: bolaning bo‘yi o‘sishi bilan tana vazni ham ko‘payadi to‘g‘ri bog‘lanish plyus bilan belgilanadi (+).

Teskari bog‘lanishda – bir belgining o‘sib (ko‘payib) borishiga u bilan bog‘liq belgining pasayib (kamayib) borishi to‘g‘ri keladi.

Teskari bog‘lanish minus (-) bilan belgilanadi.

Bog‘lanishning kuchi (razmeri) + 1 dan 0 gacha bo‘lishi mumkin.

Korrelyatsiya koeffitsiyenti ikki o‘zgarib turuvchi sonlarni uzviy bog‘liqligini yo‘nalishini va kuchini ko‘rsatadi, lekin ularning biri bir kattalikka o‘zgarganda ikkinchisi qanday miqdorga o‘zgarishi haqida ma’lumot bermaydi. Bu holda regressiya koeffitsiyenti hisoblanadi. 

Regressiya – bu bir belgi bir kattalikka o‘zgarganda u bilan bog‘liq bo‘lgan ikkinchi belgi qanday miqdorga o‘zgarishini ko‘rsatib beruvchi funksiyadir.

Regressiya so‘zi lotincha regressio so‘zidan olingan bo‘lib, orqaga harakatlanish degan lug‘aviy ma’noga ega. Bu atamani statistikaga kirib kelishi ham korrelyatsion tahlil asoschilari F.Galton va K.Pirson nomlari bilan bog‘liqdir. 
Regression tahlil natijaviy belgiga ta’sir etuvchi omil-larning samaradorligini aniqlab beradi.

Regression tahlil amaliy masalalarni yechishda muhim ahamiyat kasb etadi. U natijaviy belgiga ta’sir etuvchi belgilarning samaradorligini amaliy jihatdan yetarli darajada aniqlik bilan baholash imkonini beradi. Shu bilan birga regression tahlil yordamida iqtisodiy hodisalarning kelajak davrlar uchun istiqbol miqdorlarini baholash va ularning ehtimol chegaralarini aniqlash mumkin. 
Regression va korrelyatsion tahlilda bog‘lanishning regressiya tenglamasi aniqlanadi va u ma’lum ehtimol (ishonch darajasi) bilan baholanadi, so‘ngra iqtisodiy-statistik tahlil qilinadi. Shu sababli ham regression va korrelyatsion tahlil quyidagi 4 bosqichdan iborat bo‘ladi:

masala qo‘yilishi va dastlabki tahlil;

ma’lumotlarni to‘plash va ularni o‘rganib chiqish;

bog‘lanish shakli va regressiya tenglamasini aniqlash;

regressiya tenglamasini baholash va tahlil qilish.

Regressiya koeffitsiyenti quyidagi formula bo‘yicha topiladi:

R = r x Gy / Gx;

G – belgilarning o‘rtacha kvadratik og‘ishi

r – korrelyatsiya koeffitsiyenti

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:

1. N.M.Soatov, X.Nabiev, D.Nabiev, G.N.Tillaxo’jaeva. Statistika. Darslik. – T.: TDIU, 2009. – 568 bet.

2. X.Nabiyev, D.X.Nabiyev. Iqtisodiy statistika. Darslik. – T.: Aloqachi, 2009. 512 bet.

3. Statistika: Uchebnik. / N.Umarov A. Abdullaev. R. Zulinova T-2009.