Qarshi davlat universiteti pedagogika fakulteti

2-masala. Pedagogika tarixining maqsadi, vazifalari, metodologik asosi va boshqa fanlar bilan aloqasi

Pedagogika tarixi fani bo’lajak boshlang’ich sinf o’qituvchilarini tarbiya maktab va pedagogik nazariyalarining paydo bo’lishi, rivojlanishi jarayonlari va qonuniyatlari bilan tanishtiradi. О‘zbek xalqi tarixan ta’lim tarbiya sohasida о‘ziga xos dorilfunun yaratgan. Hatto hozirgi о‘zbek xalqi yashab turgan zaminda zardushtiylik dini keng yoyilgan davrda ham nekbin pelagogik mafkura hukm surgan. Bu zardushtiylik dinining muqaddas kitobi “Avesto”ning bizgacha yetib kelgan ayrim sahifalarida о‘z ifodasini topgan.

Biroq islomgacha davr tarbiyashunosligi, fan va madaniyati tarixini yoritish imkoni chegaralangan. Chunki, dastlab Iskandar boshchiligidagi Yunon – Makedon qо‘shinlari, sо‘ngra ibn Muslim Qutayba rahbarligida arab istilochilari olib borgan janglar, talonchiliklar, vayronagarchiliklar tufayli о‘sha davrga tegishli deyarli barcha asarlar, manbalar yoqib yuborilgan. Lekin islom va islomdan keyingi mavjud pedagogik qarashlarni, milliy ta’lim – tarbiyaga oid an’analarni, qadriyatlarni, xalq pelagogikasini ilmiy о‘rganish, puxta tahlil qilish va hayotga tatbiq etish bugungi kunnnig muhim va dolzarb muammosidir.

Istiqlolga erishganimizga qadar biz tarbiya ishlarimizga Ovrupa pedagogikasini asos qilib oldik va о‘rgandik. Endigi vazifa Sharq pedagogikasini о‘rganishga e’tiborni qaratmoq lozim. Chunki ilmu fan avval Sharqda taraqqiy etgan, hur fikrlilik bizdan boshlangan. “Sharq Yevropaning muallimidir” deganda haq edi Olmon olimi Xerler. Haqiqatan ham shunday, о‘zbek xalqining madaniy merosi ulkan bir dengiz.

Yuqoridagi fikrlarning о‘zi madaniyat va ma’rifat Sharqdan Yevropaga tarqalgan deyishga asos bо‘la oladi. Chunki, savodxonlik maktablarining, qadimiy yozuvlarning vujudga kelishi eng qadimga manbalarda “Avesto”, Sug‘d, Baqtriya, Urxun – Yenisey, Xorazm va boshqa yozuvlar Turon zaminida kelganligi, shu muqaddas zaminda yashayotgan xalqlarning eng qadimgi ajdodlari savodxon kishilar ekanligidan dalolat beradi.

“Pedagogika tarixi” faning maqsadi – eng qadimgi zamonlardan to hozirgi kungacha turli tarixiy davrlarda tarbiya, maktab va pedagogik fikrlar taraqqiyotini tizimli yondashuv asosida o’rganishdan iborat.

Maktab va pedagogika ko’p asrlik tarixiy yo’lni bosib o’tgan. Mazkur davrda pedagogika fani ko’plab g’oyalar va kontseptsiyalar bilan boyib bordi. “Pedagogika tarixi” faning predmeti - eng qadimgi zamonlardan to hozirgi kungacha tarbiya, maktab va pedagogik fikrlarning rivojlanish jarayoni.

“Pedagogika tarixi” fanining vazifalari:

1. 
   milliy o’z-o’zini anglash, kasbiy rivojlanish bilan bog’liqlikda umumiy va pedagogik madaniyatni shakllantirish;
   
2. 
   pedagogik fikrlar rivojini tahlil etish va tizimlashtirish;
   
3. 
   pedagogik g’oyalarni tahlil etish asosida ularni o’quv-tarbiya jarayoniga tatbiq etish.