ADABIYOTLAR:
1. SH.Shoabdurahmonov va b. Xozirgi о‘zbek adabiy tili. Toshkent, "О‘qituvchi", 1980, 401-404-
betlar.
2. M.Mirzayev va b. О‘zbek tili. Toshkent, "О‘qituvchi", 1978.
3. M.Mirzayev va Y.Eshonqulov. Hozirgi о‘zbek adabiy tili mashqlar tо‘plami. Toshkent,
"О‘qituvchi", 1984, 123-125-betlar.
4. R.Ikromova
YEE
K.Qosymova. О‘zbek tilidan mashqlar tо‘plami, Toshkent, "О‘qituvchi" , 1988,
89-91-betlar.
5". B.Mirzaaxmedov. Ravish haqida ma’lumot. "О‘qituvchilar gazetasi", 15-son, 1980-yil.
6. E.Qilichev. "Hozirgi о‘zbek adabiy tili"dan konspekgiv kurs va metodik kо‘rsatma.
7. Morfesh.ka, sо‘z yasalish, morfologiY. Toshkent.., 1989, 93-96-betlar.
Ravishlar harakatning belgisyni, belgini bildiradigan sо‘z turkumidir. U morfologik jihatdan
о‘zgarmaydigan sо‘z turkumidyr. Masalan, unda-bunda, pastda, birdanyga, chalqaychasiga, astoydil,
mardona kabilar boshqa sо‘zlar bilan grammatiq aloqaga kirganda hech qanday о‘zgarishga
о‘zgarmaydm, _qayta affikslar ham olmaydi. Ravishlar uziga xos -cha -larcha, -an, -chasiga, -ona, —
lab, -siga kabi sо‘z yasovchilariga ham ega. Gapda kо‘pincha hol vazifasini ham bajaradi. Ravishlar
quyidagi turkumlarga bо‘linadi: Holat ravishi: qо‘qqisdan, behosdan, astoydil, bekorga, yayov, piyoda
qetma -ket, arang, darhol, zimdan, bazur, yonlamasiga va b.
Payt ravishi: Hozir, boya, bugun, kecha, avval, oldin.endi -indin, sо‘ng -dastlab, saxarlab,
doim;
kundan -kunga, bugun -erta, xali -beri kabi.
О‘rin ravishi: О‘rin ma’nosini bildirib, morfologik о‘zgarmaydtgan sо‘zlar о‘rin ravishi deyiladi:
Uzokda, chapda, pastda, tubanda, oldinda, unda-bunda, bu yerdan, quyidagi kabi.
Daraja- miqdor ravishi: Miqdor, daraja ma’nosini bildiradigan sо‘zlar miqdor daraja ravishlari
deyiladi: picha, qittak, biroz, sal, soatlab, oylab, yana tag‘in, metrlab, har qancha, oz muncha, mumkin
qadar, aslo, sira, qisman, sal-pal, oz-moz kabi.
Sabab ravishi: Noiloj, chorasiz, noilojlikdan, kuyganidan kabi. Maqsad ravishi: Maqsad ma’nosini
bildirib, morfologik о‘zgarmaydigan sо‘zlar maqsad ravishi deyiladi;:ataylab, jо‘rttaga, atayin,
qasddan kabi.
Ravishlarda forma yasalishi yо‘q. Ammo ayrim ravishlarga kо‘shmlib keluvchi -gina, kila,-kina
formantlari forma yasovchi emas, balki yuklamalar bо‘lib ma’no kо‘chaytirish uchun ishlatiladi,
modal ma’no ifodalaydi: endigina, salgina, bir ozgina kabi. Fermamiz endigina (endi-endi) oyoqqa
turayapti.
Ravishlarning juft formasi umumlashtirish, tahmin kabi ma’iolarni bildiradi: kecha-kunduz, erta -
indin, birin -ketin kabi.
Takroriy ravishlar bildirgan ma’noga qо‘shimcha ma’no qо‘shadi: Bu yо‘ldan zinhor- zinhor toyma.
Qayta- qayta, keyin-qeyin kabi takroriy ravishlarda davomiylik ma’nosi bor. Bir gapni qayta-qayta
takrorlash yaxshi emas. 234-mashq. Ravishlarni toping, ma’nosi, sо‘rog‘i, va grammatik
xususiyatlarini kо‘rsating. О‘zi boglanib kelgan sо‘zni birikma tarzida yozing.
Do'stlaringiz bilan baham: |