Qarshi davlat universiteti nemis tili va adabiyoti kafedrasi adabiyotshunoslik

3 - mavzu. Adabiy tur va janrlar
Reja:

1. 
   Epik tur janrlari
   
2. 
   Lirik tur janrlari
   
3. 
   Dramatik tur janrlari
   

Tayanch so’z va iboralar: Epos, roman, povest, hikoya, doston, katta epik tur, o’rta epik tur, kichik epik tur, lirika, bag’ishlov, oda, epigramma, ekloga, epitafiya, elegiya, g’azal, ruboiy, murabba’, muxammas, musaddas, musamman, qit’a, tuyuq, dramatik tur, komediya, drama, tragediya.

Adabiyotlar

1. Fitrat. Adabiyot qoidalari. - Т., 1995.

2. Forobiy Abu Nasr. Fozil odamlar shahri. - T.,1993.
3 Xudoyberdiyev E. Adabiyotshunoslikka kirish. - Т., 1995.
4. Toshmuhamedova L. Qodiriy teatr va kino san'ati haqida // 0'zbek tili va adabiyoti. 2001. - №6. - B.56-59.
5. Ортега-и-Гассет. Дегуманизация искусства. - М.: Радуга, 1991.
6. Тен И. Философия искусства. - М., 1996.
7. ПотебняА. Эстетика и поэтика. - М., 1976.
8. Ворев Ю.Б. Эстетика - М., 1988.
9. Минералов Ю.И. Теория художественной словесности - М.,1999.
Adabiy asar biror tarixiy voqyea, voqyeani tanlab olish prinsipi, voqyeaga bo’lgan munosabat, ya’ni ma’lum dunyoqarash va ijodiy metodning ifodasidir. Shuning uchun ham, adabiy asarni o’rganishda, yuqorida ko’rib o’tganimizdek, mazmun va shaklning barcha tomonlari, g’oyaviy-tematik asoslar, xarakterlar doirasi, asar syujeti va kompozitsion qurilishi, tili va o’tmish adabiy an’analar bilan aloqadorligi aniqlanadi. Adabiy asar jamiyat va yozuvchi hayotidagi ma’lum davrning in’ikosi hisoblanadi. Adabiyot ideologiya shakllaridan biri sifatida ijtimoiy borliqni, ob`yektiv muhitni aks ettiradi. Adabiy ijodning turli xilligi uning tilida ham namoyon bo’ladi. Adabiy asarlar bir-biriga o’xshash bo’lishi ham mumkin. Bu o’xshashlik turli tarixiy muhitning o’xshashligi bilan izohlanadi va bu o’xshashlik kompozitsiyada ko’rinadi. Ammo adabiy asarlarning turlari kompozitsion qurilishi jihatidan bir-biridan farq qiladi. Chunki adabiy turlar tasvir prinsipi, voqyelikning qamrovi va aks etish tarzi, obrazlar xarakterini ochish imkoniyatlari bilan belgilanadi. Chunonchi, hayotiy materialni tasvirlash xarakteri, badiiy asar asosida yotgan konflikt va uning hal etilishi, asarda voqyealar bayonining kim tomonidan olib borilishiga qarab, badiiy asarlar uch katta turga bo’linadi: 1) epik asarlar; 2) lirik asarlar; 3) dramatik asarlar.