Qarshi davlat universiteti kimyo kafedrasi noorganik kimyo fanidan

Peroksid va superoksidlar-Peroksid brikmalarda kisorod O-O holatda bog‘langan bo‘lib oksidlanish darajasi -1 ga teng. Kislorodning oksidlanish darajasi -1/2 yoki О₂^- holatda bo‘lsa superoksidlar deyiladi. Faol metallar ( K, Rb va Cs) kislorod bilan reaksiyasi natijasida superoksidlari hosil bo‘ladi. Ularning yonidagi aktiv metallar (Na, Ca, Sr вa Ba) kislorod bilan reaksiyasi natijasida peroksidlar (Na₂O₂, CaO₂, SrO₂ вa BaO₂) hosil bo‘ladi.

Metallik hossasi kuchsiz va metallmaslar oddiy oksidlar hosil qiladi.Superoksidlar suvda eritilsa О₂ hosil bo’lib ajraladi.

4KO₂ + 2H₂O → 4 K⁺ + 4OH⁺ + O₂

Bu reaksiyada kaliy superoksididan qutqaruv hodimlari tomonidan kiyiladigan maskalarida kislorod manbai sifatida ishlatiladi. Zaharli muhitda to‘g‘ri nafas olish uchun kislorod niqob kerak nafas olganda CО₂ va boshqa zaharli moddalar bartaraf etilishi kerak. КО₂ nam havoda КОН va О₂ ga parchalanadi. КОН nafas chiqargandagi CО₂ dan himoyalaydi.

2OH^-_(s) + CO_2(g) → H₂O_(b) + CO₃^2-_(s)

Vodorod peroksid bizga eng tanish va tijorat uchun muhim peroksid hisoblanadi. Sof vodorod peroksid -0,4^оC da eriydi va quyuq (chuchmal, qiyom) suyuqlik bo‘ladi. Konsentrlangan vodorod peroksid juda xavfli reaktiv chunki u suv va kislorodga parchalansha reaksiya juda ekzotermik bo‘ladi.

2H₂O₂ → 2H₂O + O₂ ∆H^o=-196,1kЖ

Yana boshqa misol disproporsiyalanish reaksiyasida bir elementning oksidlanish darajasi ham kamayadi ham ortishidir. Kislorodning oksidlanish darajalari bu yerda -2, -1 va 0 ga teng bo‘ladi. Vodorod peroksidni 30 % gacha suyultirib kimyoviy reaktiv sifatida qo‘llaniladi. 3% lisi esa dorixonada antiseptik sifatida sotiladi. O‘ta suyultirilgani gazlama matolarni oqartiruvchi modda sifatida qo‘llaniladi. Metobolizmda peroksid ionlariga qo‘shimcha mahsulot O2 hisoblanadi.