Qarshi davlat universiteti kimyo kafedrasi noorganik kimyo fanidan

Oksidlar-Kislorodning elektromanfiylik kuchi ftordan keyin ikkinchi o‘rinda turadi. Shu sababli ОҒ₂ va О₂Ғ₂ dan tashqari barcha brikmalarda oksidlanish darajasi manfiy ishoralidir. Oksidlanish darajasi asosiy holatda birikmalarda -2 ga teng. Elementlarning kislorod bilan hosil qilingan birikmalari oksidlar deyiladi.

Kovalent bog‘li oksidlar hosil qiladigan metallmaslar suyuqlanish va qaynash temperaturalari past oddiy moddalar hosil qiladi. Shunga qaramay SiO₂ va B₂O₃ tuzilishini uzoq saqlab qoladi. Ko‘p metallmas oksidlari suvni biriktirib kislota hosil qiladi. Misol uchun SО₂ ni suvda eritilsa sulfit kislota (H₂SO₃) hosil bo‘ladi.

SO_2(g) + H₂O_(s) = H₂SO₃

SO₃ va H₂O reaksiyasi ham yuqoridagi reaksiya kabib borib kislotali yomg‘irlarda H₂SO₄ hosil bo‘ladi. Bu reaksiyalarga o‘xshash CО₂ bilan Н₂О ning reaksiyasida Н₂CО₃ hosil bo‘ladi.

Oksidlar qachonki suv bilan ta’sirlashsa kislota hosil bo‘ladi. Bu oksidlar kislota angidridlar (suvsiz) yoki kislotali oksidlar deb ataladi. Ba’zi metallmas oksidlar suv bilan reaksiyaga kirishmaydi ularning oksidlanishi past- NO va CО moddalar bo‘lib ular kislota angidlari emas.

I₂O₅ ning suv bilan reaksiyasi natijasida qaysi kislota hosil bo‘ladi?

Ko‘p metall oksidlari ionli birikmalardir. Ionli oksidlar suvda eritilganga gidroksidlar hosil bo‘lib ular asos angidridlar yoki asosli oksidlar deb ataladi. Misol uchun bariy oksidi suv bilan reaksiyasi natijasida bariy gidroksid hosil bo‘ladi. Bu reaksiyalar yuqori asoslikka ega bo‘lgan О^2- ionining suvdagi to‘liq gidrolizi natijasida boradi.

O^2- + H₂O → 2OH^-

Suvda erimaydiga ionli oksidlar kuchli kislotalarda eriydi. Misol uchun temir (III) oksidining kislotada erishi:

Fe₂O_3(q) + H⁺_(s) → Fe³⁺ + H₂O_(s)

Ushbu reaksiya temir yoki po‘latga ruxning himoya qatlamini hosil qilishdan oldin undagi zangni (Ғе₂О₃*nH₂О) ni yo‘qotishda qo‘llaniladi.

Oksidlar ham kislota ham asos hossani namoyon qilasa bunday oksidlar amfoterlar deyiladi. Agar metallbir nechta oksidlar hosil qilsa uning xossalari quyidagi jadvalga o‘xshaydi.

Xrom oksidlarining kislota- asos hossalari:

Oksid	Cr ning oksidlanish darajasi	Oksid tabiati.
CrО	+2	Asos
Cr2О3	+3	Amfoter
CrО3	+6	kislota