Qarshi davlat universiteti kimyo kafedrasi noorganik kimyo fanidan

Qotishmalar. Tangalar nimadan yasaladi? Tangalar yasashda an’ana bo‘yicha mis, kumush va oltin ishlatilgan, ammo zamonaviy tangalar odatda boshqa metallardan tayyorlanadi. Tanga zarb qilishda ishlatilishi uchun metal yoki metallar birikmasi (qotishma deb ataladi) korroziyaga chidamli bo‘lishi kerak. U shuningdek qo‘pol foydalanishlarga bardosh berishi uchun yetarlicha qattiq va mashinalar tangani aniq zarb etishi uchun yetarlicha mustahkam bo‘lishi kerak. Nozik tangalar yasash mumkin bo‘lgan ba’zi metallar, masalan marganes-Mn tanga zarb qilishni juda qiyinlashtirib qo‘yadi. Uchinchidan metallning narxi undan zarb etilgan tanga narxidek yuqori bo‘lmasligi kerak. Masalan, agar tangalar bugun toza misdan yasalgan bo‘lsa, metall tangadan qimmatroq bo‘ladi, shunday qilib tangalar ularning bahosi uchun qayta suyuqlantiriladi. Tangalar bugungi kunda asosan ruxdan yasaladi va mis bilan qoplanadi. Tanga yasash uchun an’anaviy qotishmalardan biri – bu mis bilan nikel aralashmasidir. Bugungi kunda faqat AQSH nikeli shu qotishmadan qilingan. Bu qotishma kupronikel deyiladi va uning tarkibida 75% mis va 25% nikel bor. Odatda kumush dollar deb yuritiladigan AQSH tanga dollari tarkibida hech qanday kumush yo‘q. U 88.5% mis, 6% rux, 3.5% marganes va 2% nikeldan iborat. 2007-yilda AQSH kongresi sobiq AQSH Prezidentlari sharafiga yangi 1$lik tangalar turini yaratdi. Tangalar mashhur bo‘lolmadi va materiallar g‘amlanib qoldi. AQShning Moliya muassasi sekretari 2011-yilning dekabrida tangalarning keyingi zarb etilishini to‘xtatishga buyruq berdi.