Qarshi davlat universiteti kimyo kafedrasi noorganik kimyo fanidan

P₄O₁₀ +2 H₂O = (HPO₃)₄

P₂О₅ ning issiq suv bilan ta’sirida pirofosfat kislota hosil bo‘ladi:

P₄O₁₀ + 4H₂O = 2H₄P₂O₇

Agar Р₂О₅ qaynoq kislota bilan ta’sirlashsa ortofosfat kislotaga aylanadi:

P₄O₁₀ + 6H₂O = 4H₃PO₄

P₂О₅ - asoslar va asosli oksidlar bilan fosfat kislota tuzlarini hosil qiladi.

6 NaOH + P₂O₅ = 2Na₃PO₄ + 3H₂O

3BaO + P₂O₅ = Ba₃(PO₄)₂

P₂О₅ - fosforni havoda to‘la yonishi natijasida hosil bo‘ladi.

P₄ + 5O₂ = 2P₂O₅

Orto-, meta-, pirofosfat kislotalarning bir-biriga o‘tish sxemasi:

_{-H2O -H2O}

2 H₃PO₄ H₄P₂O₇ 2 HPO₃

H₃PO₄ – kam miqdorda suv bilan aralashtirilganda siropsimon suyuqlik hosil bo‘ladi. Meta-, piro-, ortofosfat kislotalarning anionlarini farqlash uchun AgNO₃ bilan reaksiyasidan foydalaniladi.

Metafosfat kislotasi Аg⁺ bilan oq cho‘kma hosil qiladi. Metafosfat kislotasi (HPO₃)_x х=2,3,6 …. turdagi polimer moddalardir. Orto- va pirofosfat kislotasidan farq qilib metafosfat kislotra oqsil moddalarini cho‘ktiradi, bu uing polimer xarakterini ko‘rsatadi. Pirofosfat kislotasi anioni oq cho‘kma Ag₄P₂O₇ ni hosil qiladi. Lekin u tuxum oqsilini cho‘ktira olmaydi. Ortofosfat kislota H₃PO₄ AgNO₃ bilan sariq cho‘kma hosil qiladi.

Ortofosfat kislota o‘rtacha kuchli elektrolit (К₁=7,52_*10^-3,К₂=6,31_*10^-8, К₃=1,26_*10^-12) hosil qiladi. Uning turli tuzlari ma’lum: NaH₂PO₄; Na₂HPO₄; Na₃PO₄. Ortofosfat kislotaning molekulasining tuzilishi (6- rasm) ko‘rsatilgan. Markaziy atom fosfor sp³ gibridlangan. P-О bog‘ining uzunligi 0,157 nm, P=О bog‘i bo‘lsa 0,152 nm ga teng, О-P-О valent burchaklar 106 ^оС ni tashkil etadi.

Ortofosfat kislota molekulasining tuzilishi.

Texnikada ortofosfat kislota kalsiy fosfatni sulfat kislota bilan parchalash orqali olinadi. Bunda 85% li siropsimon fosfat kislota hosil bo‘lib: