Qarshi davlat universiteti ijtimoiy fanlar fakulteti

Tavba va istig‘for o‘rtasidagi farq
“Istig‘for” – kechirim, mag‘firat so‘rash degani. Davomli gunoh qiladigan kimsa ham, tavbakor ham istig‘for aytishi mumkin.
“Tavba” so‘zining ta’rifida: “Gunohdan voz kechish, unga qaytmaslikka ahd qilish va undan butunlay uzilishdir”, deyilgan. Birgina istig‘forning o‘zidan bu ma’no tushunilmaydi.
Imom Qurtubiy “Al-Mufhim”da istig‘forning foydasi kattaligini, ammo uni davomli gunoh qilishga barham berib, pushaymonlik g‘ami ezib turgan holda, til bilan dilni bir qilib, samimiy aytish kerakligini yozadi. Qurtubiyga ko‘ra, ana shunday istig‘for tavbaning tarjimasidir. Bu aslo tili bilan “astag‘firulloh” deb qo‘yib, gunohini davom ettiraverish emas. Bunday kimsalarning istig‘fori istig‘forga muhtojdir!
Tavbaning ahamiyati va zarurati
Gunohdan so‘ng darhol tavba qilish vojibdir. Chunki gunohning halokatli ekanini anglash imon taqozosidir. Tavbani kechiktirish mumkin emasligini anglagan kishi darhol amalga o‘tadi, o‘zini yomon fe’llardan tiya boshlaydi. Har bir ilm yaxshi amal bajarish uchun o‘rganiladi. Modomiki, ilm amalga sabab bo‘lmas ekan, uning mas’uliyatini to‘la his qilish mushkul. Gunohlarning zararini bilish, anglab yetish ilmdir. Mana shunday ilm gunohlarni tark qilishga sabab bo‘ladi. Undan ko‘zlangan maqsad ham aslida ana shu.
Kimki gunohlarni tark etmas ekan, imoni zaiflashib boraveradi. Zararli oziqlar badanga qanday ta’sir etsa, gunohlar ham imonga shunday ta’sir qiladi. Doimiy ravishda ichkarida to‘planib qolayotgan zararli oziqlar kishi sezmagan holda uning mizojini o‘zgartiradi, hatto uni buzilishgacha olib boradi. Natijada kishi daf’atan dardga chalinadi, daf’atan o‘ladi.
Gunohlarning imonga ta’siri ham shu yo‘sinda boshlanib, shu yo‘sinda yakun topadi. Demak, bu o‘tkinchi dunyoda o‘limdan qo‘rquvchi kishiga darhol va har qanday holatda zararli oziqlardan tiyilmoq vojib. Abadiy halokatdan qo‘rquvchi kishiga esa gunohlardan tiyilishning vojibligi yana bir hissa ko‘proqdir.
Kishining dinini gunohlari zaharlaydi. Kimki uni sodir etsa, fursat borida bu qilmishidan qaytmog‘i vojib. Bu fursat umrdir. Fursat boy berilsa, umr zoe bo‘ladi. Bundan ham alamlirog‘i esa, oxirat saodatini boy berishdir.
Qur'oni Karimda Alloh taolo mo‘min-musulmonlarni hayot tarzi, oldi-berdi, oila, o‘zaro munosabatlari qanday bo‘lishi lozimligi aniq tizgilar bilan tasvirlab berdi. Jumladan o‘zaro munosabatlarda g‘iybat qilmaslikni mo‘min bandalarga ta'kidlab shunday marhamat qiladi:
“Ey iymon keltirgan bandalar ko‘p gumon qilishlikdan saqlaning! Ba'zilaringiz Ba'zilaringizni g‘iybat qilmasin! Sizlardan birontalaringiz o‘z birodarini go‘shtini o‘lik xolatda yeyishlikni xohlaydimi?! Bas, gunohi undan ham yomon bo‘lgan g‘iybatdan saqlaning”! Hujurot surasi.
Sahobai kiromlar so‘rashdi: “Ey rasululloh! “G‘iybat nima”? “Birodaringni o‘zi yo‘q paytida eshitsa xafa bo‘ladigan ishlarini gapirishliliging” –dedilar. Shunda sahobalar: “Biz gapirgan xolat unda bo‘lsachi”? – deyishdilar. Shunda rasululloh sallallohu alayhi vasallam: “Agar siz gapirgan narsa unda bo‘lsa g‘iybat bo‘ladi, agar unda bo‘lmasa unda tuxmat qilgan bo‘lasiz” dedilar”.
Demak hayotimizda eng ko‘p uchraydigan xolat: “G‘iybat emasu, lekin falonchi undaq yoki bundoq” – degan xolat ko‘p uchraydi. “G‘iybat qilmang” – desangiz “G‘iybat emas haqiqat” – deyishadi. Hadisdan xulosa chiqarib aytadigan bo‘lsak, haqiqat bo‘lsa g‘iybat bo‘lar ekan. Aks xolda tuxmat bo‘lar ekan.