Saxiylik, muruvvat ko‘rsatish va xayr-ehson ma’nosida, savob umidida mol sarflash ham bandalarning mol-dunyodagi haqlaridandir.
Mol-mulk egalarining eng yuksak odoblaridan biri tavozeli bo‘lish va berganini minnat qilmaslikdir.
Mol-dunyo va unga bog‘liq turli dabdaba-shuhratlar inson qadrining o‘lchovi bo‘lolmaydi.
Insonning ixtiyoridagi mol-dunyo - omonat, inson bir xalifa (vakil), xolos. Taqvodor mo‘min-musulmon odamning e’tiqodi bo‘yicha uning qo‘lidagi mol-dunyo Alloh bergan rizqdir, o‘zi yaratgan narsa emas. Islom dini ta’limoti bo‘yicha, insonning qo‘lidagi mol unga Alloh O‘z fazlidan bergan omonatdir. Yakka musulmonlar qo‘lidagi mol-mulk ayni vaqtda musulmon jamoasining ham mol-mulki hisoblanadi. Ha, Islom mol-mulkka shunday nazar bilan qaraydi. Musulmonlardan har biri qo‘lidagi molning muhofazasini jamoa a’zolariga topshiradi.
Dastlab har bir kishi teng imkoniyatlarga ega bo'lishiga qaramay, ba'zilari yashash uchun mablag'ni zo’rg’a, qiyinchilik bilan topishadi, boshqalar esa ko’ngillari tusagan narsalarga osonlik bilan erishib, molu-dunyoga ko’milib yashaydilar. Nima uchun kambag'allar yanada kambag’allashib boraveradi, boylar esa boyib ketaveradilar, ular qanday fikrlash tarziga ega? Boylarningn hayot tarziga e’tibor bersangiz, ularning hayotga nisbatan shaxsiy dunyoqarashlari mavjud.
Boy insonlar qimmatbaho narsalarni sotib olib, o'zlarining obro'larini ko'tarishlari shart emas. Boy odamlar ishlatilgan narsalarni, jumladan mebel, avtomashinalarni sotib olishda hech qanday yomon narsani ko'rmaydilar. Agar mahsulot yangi ko'rinishga ega bo'lsa, ortiqcha to’lovning nima keragi bor? Ular tejab qolingan har bir tiyinni muhimroq narsaga sarflashni afzal ko'radilar.
Boy odamlarning psixologiyasi shundan iboratki, ular imkoniyatlaridan kelib chiqib, qurbilari yetgan narsalarnigina xarid qiladilar. Topgan pullarini kredit foizini to’lash uchun qarzga kirmaydilar. Ular uzoq muddatli “qullikka kirish” dan saqlanadilar, chunki bu narsa ularni hayot quvonchlaridan mahrum qiladi.
Arzon mahsulotlarni sotib olib, ko'pincha shu yo'l bilan tejazab qolayapmiz, deb o'zimizni aldaymiz. Keling, bir misolni ko'rib chiqaylik: siz falon so’mga poyabzal sotib olishga ehtiyojingiz bor, ammo huddi shunga o’xshash, nisbatan arzonroq va sifat darajasi pastroq bo’lgan boshqa poyzfzalni ko'rasiz. Siz arzon poyafzal sotib olib, pulingizni tejashingizga ishonasiz. Biroq, u juda tez orada eskiradi va siz yana yangisini xarid qilishingizga to'g'ri keladi. Bunda siz yutgan emas, yutqizgan bo’lib chiqasiz. Boy odamlar bunday soxta tejash aldoviga uchmaydilar.
Albatta, boy odamlar ham dam olishadi. Ular hatto nafaqa yoshiga yetmasdan ham ishlamay qo’yishlai mumkin, moliyaviy ahvollari shunga imkon beradi. Ammo bunday odamlar nafaqa yoshiga yetganlarida ham ishlashdan to'xtatmaydilar. Qolaversa, ishtiyoqmand odamning bexosdan ishsiz qolishi qiyin.
Har kuni marketologlar bizni sotib olishga "majbur qilishadi". Ko'pincha biz o'zimiz xohlamagan holda rejalashtirmagan narsamizni xarid qilamiz va buni har doimgi reklama harakati natijasida sodir bo’lganini tushunib ham yetmaymiz. Boy odamlar marketologlarning hiyla-nayranglariga aldanmaydilar. Ular haqiqatan ham zarur bo'lgan narsalarni sotib oladilar va ortib qolgan manbalarni yanada qimmatliroq narsalarga tikadilar.
Boy odamlar aktsiyalar, chegirmalar va maxsus qulay takliflarni kuzatib borishdan charchamaydilar. Axir, tejash imkoniyati bo’lsa, nega undan foydalanmaslik kerak.
Barcha boy odamlar o’z moliyalarini rejalashtiradilar. Ular chiqimni, daraomadni, sarmoyadagi foizlarni, bonuslar, sovg’alar – hamma-hammasini hisobga oladilar. Hullas, har bir tiyin hisobli. Bunda to’g’rilik muhim o’rin tutadi, odam o’zligini yo’qotib qo’ymasligi hamda foyda-zarar, chiqim va harajatlarni doim nazorat qilib turishi kerak. Byudjetni kuzata turib, qaysi yo’nalish yoki kategoriyada sarf-harajat ko’p bo’layotganligini, yoki qaysi joyga pul tikmaslik kerakligini tushunib yetadilar.
Boy insonlar hammaga boyliklarini ko’z-ko’z qilishga zor emaslar. Ular o’zlarining haqiqiy baholarini biladilar, shuning uchun oddiy odamlardek ko’rinadilar.
Va eng asosiysi boy odamlar yorqin va to’la-to’kis hayot kechirishlari uchun harakat qiladilar. Ular hech kimga hech narsani isbotlab o’tirmaydilar, shunchaki hayotdan zavq olib yashaydilar.
