Qarshi davlat universiteti geografiya va agronomiya fakulteti geografiya o

3-Karta Sharqiy Osiyo tabiiy geografik o’lkasi o’simlik kartasi


Hayvonot dunyosi
Hayvonot dunyo geografik mihitning harakatchan komponenti hisoblanadi. Lekin hayvonlaming harakatchanligi nihoyatdashartli bo’lib, uning geografik tarqalishi muayyan tabiiy sharoit, landshaft zonalari va o ’lkalari bilan chambarchas bog’liq. Yevrosiyoning fauna kompleksi hududi flora kompleksiga o ’xshash shimoldan janubga va tekisliklardan tog’larga qarab boyib boradi. Hayvonlaming relikt va endemik turlari ham tekisliklarga nisbatan tog’li o ’lkalarda ko’p uchraydi. Yer sharining zoogegrafik rayonlashtirish sxemasiga k o ’ra, Yevrosiyo hududining Shimoliy katta qismi Golarktika zoogeografik o ’lkasiga, janubiy kichikroq qismi Hind-Malay va Efiopiya zoogeografik o ’lkasiga qaraydi. Golarktika zoogeografik o’lkasining turli qismlarida tabiiyki, hayvonot olami bir xil emas. Shuning uchun bu o’lka landshaft-faunistik tamoyiliga asosan quyidagi kichik zoogeografik o’lkalarga bo’lingan: Arktika, Yevropa-Sibir, О 'rta dengiz, Markaziy Osiyo va Xitoy-Himolay.
Hind-Malay zoogeografik o ik a sig a materikning Hindiston va Hindixitoy yarim orollari hamda Tayvan, Filippin, Zond orollari qaraydi. Bu o'lka ikkita kichik zoogeografik o ’lkaga bo’linadi: Hind-Xitoy va Malay. Efiopiya zoogeografik o’lkasiga Arabiston yarim orolining janubiy qismi kiradi va Afrikaning katta qismi bilan birgalikda Sharqiy Afrika kichik zoogeografik o ’lkasini tashkil etadi. Mezozoyning oxirida Yevrosiyoning barcha regionlari turli xil faunalaming shakllanish markazi bo’lib, xaltali sutemizuvchilar, ilonlar, toshbaqalar keng tarqalgan. Platsentar sut emizuvchilaming, ayniqsa yirtqich hayvonlming paydo bo’lishi bilan quyi sut emizuvchilar janubga, Afrika va Avstraliya tomon chekinishadi. Ularning o ’mini xartumlilar, yovvoyi tuyalar, yovvoyi otlar, karkidonlar egallaydi. Bu turdagi hayvonlar kaynozoyda Yevrosiyoning katta qismida ko’pchilikni tashkil etgan. Yevrosiyo materigining hozirgi fauna kompleksi kaynozoy erasining paleogen va neogen davrlaridan boshlab xilma-xil tabiiy geografik sharoitga ega bo’lgan landshaft zonalarining rivojlanishi bilan vujudga kela boshlagan. Neogenning oxiriga kelib materikning o ’simlik va hayvonot dunyosida katta o ’zgarishlar sodir bo’lgan. Iqlimning sovushi va muz qoplamining hosil bo’lishi geografik muhitni, tabiiy sharoitni va hayvonlar ekologiyasini keskin o’zgartirib yuborgan. Tropik va subtropik iqlimga moslashgan ko’pgina hayvonlar qirilib ketib, ularning o’mini sovuqqa chidamli hayvonlar egallay boshlagan. Neogenga qadar va hatto neogen davrida ham materikning arktika va mo’tadil kengliklarida tropic va subtropiklarga xos hayvonlar - gipparionlar, tapirlar, jirafalar, qilich tishli yo’lbarslar yashagan. Ammo materik muzligi Yevrosiyoning hayvonot olamiga kuchli talofat keltirgan deb qarash kerak emas. Chunki, fauna kompleksining taraqqiyot tarixidagi o ’zgarishi ozmi-ko’pmi astasekinlik bilan bitta fauna kompleksi ikkinchi fauna kompleksi bilan almashinib borgan.