Qarshi davlat universiteti fizika-matematika fakulteti fizika kafedrasi


Termometriing  sezgirligi,  o‘lchashining  aniqligi  va  ularning  qayta



Download 0,99 Mb.
Pdf ko'rish
bet21/41
Sana13.06.2021
Hajmi0,99 Mb.
#66154
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   41
Bog'liq
suyuqliklarda issiqlik harakati tufayli yuz beradigan mexanizmlarni organish

Termometriing  sezgirligi,  o‘lchashining  aniqligi  va  ularning  qayta 

tiklanuvchanligi 

termometrlarga  qo‘yiladigan  muhim  talablardir. 

Termometrning 

yana 

boshqa 


foydali 

xossasi 


uning 

temperaturasi 

o‗lchanayotgan jism bilan issiqlik muvozanati holatiga o‘tish tezligidir. 

Ko‗pchilik  termometrlarda  temperaturasi  o‗lchanishi  kerak  bo‗lgan 

jism  bilan  issiqlik  kontaktiga  keltiriladigan   termometrik  jism  uning  asosiy 

qismi bo‗lib hisoblanadi. Temperatura indikatori bo‘lib xizmat qiladigan 



fizik  kattalik  termometrik  kattalik  deb  ataladi.  Masalan,  suyuqlikli 

termometrlarda  termometrik  jism  termometrning  rezervuaridagi  suyuqlik 

termometrik  kattalik  esa  uning  hajmi  bo‗ladi.  Qarshilik termometrlarida  esa 

termometrik  jismlar  —  metallar  yoki  yarim  o‗tkazgichlar,  termometrik 

kattaliklar  esa  ularning  elektr  qarshiliklaridir.  Termopara  termometrlarida 

termometrik  jism  —  termopara,  termometrik  kattalik  esa  termoparaning 




34 

kavsharlari  orasida  temperaturalar  farqi  bo‗lganida  yuzaga  keladigan  elektr 

yurituvchi kuchdir. 

 Ixtiyoriy  bir  termometr  olaylik  va  uning  termometrik  kattaligini  a 

harfi  bilan  belgilaylik.  Isitilganda  a  kattalik  monoton  o‘zgarishi  kerak.  Aks 

holda  a  bilan  T  temperatura  orasida  o‗zaro  bir  qiymatli  moslik  bo‗lmaydi. 

Masalai,  muayyan  massali  suvning  hajmidan  termometrik  kattalik  sifatida 

foydalanib bo‗lmaydi, chunki suv isitilganda hajm o‗zining minimumi (4° C 

ga  yaqin)  orqali  o‗tadi.  a  kattalikning  ma‘nosining  o‗zidanoq  u  bilan  T 

temperatura  orasida  quyidagi  funksional  bog‘lanishning  mavjudligi  kelib 

chiqadi: 

Т ≈ ( а ) .  

Biroq  biror  aniq  temperatura  shkalasini  tanlamasdan  turib  f(a) 

funksiyaning  ko‗rinishini  aniqlab  bo‗lmaydi.  Buning  ustiga,  temperatura 

shkalasini kiritishning o‗zi prinsip jihatidan muayyan  f(a)funksiyani tanlash 

masalasiga  keltiriladi.  f( a )   sifatida  a   kattalikning  qandaydir  ixtiyoriy 



monoton funksiyasini  olishga  shartlashib  olish  kerak.  Shunday  qilib,  ayni  bir 

termometr  yordamida  bir-biridan  f ( a )   funksiyaning  tanlanishi  bilan  farq 

qiladigan  cheksiz  ko‗p  temperaturalar  shkalalarini  yasash  mumkin.  Agar 

sod-  dalik  talablari  hisobga  olinmasa,  bu  shkalalarning  birortasini 

boshqalari  oldida  afzal  kurishga  majbur  qiladigan  hech  qanday  prinsipial 

mulohaza  yo‗q.  Eng  sodda  usul  shundan  iboratki,  f (a)   sifatida  chiziqli  bir 



jinsli funksiyani olish, ya‘ni:   

                                    Т = Аа 

                           (1.24)  

deb tanlash kerak. 

A  doimiyni  ixtiyoriy  tanlash  mumkin.  Bu  doimiyni  tanlash  bilan 


Download 0,99 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   41




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish