ІІ-BOB
SUYUQLIKLARDA ISSIQLIK HARAKATI TUFAYLI YUZ
BERADIGAN MEXANIZMLAR.
2.1 Suyuqliklarda issiqlik harakati tufayli ichki energiya o’zgarishi.
Ichki energiya tushunchasi termodinamik sistemalarning faqat
muvozanat holatlarigagina tegishlidir. Shuning uchun biz bu yerda
sistemaning boshlang‗ich va oxirgi holatlari muvozanat holatlar, deb faraz
qilamiz. Biroq sistemani bir holatdan ikkinchi holatga va or aliq holatlarga
о‗tkazuvchi prosseslar,muvozanatsiz bо‗lishi ham mumkin.
Sistemaning U ichki energiyasi deb shunday holat funksiyasiga aytiladiki,
sistemaning adiabatik qobiqda amalga oshirayotgan har qanday protsessida bu
funksiyaning orttirmasi sistemaning boshlalg’ich holatdan oxirgi holatga
о‘tishidatashqi kuchlarning sistema ustida bajargan ishiga tengdir. Bunday holat
fuiksiyasini kiritish imkoniyati adiabatik qobiqda sistema ustida bajarilgan
ishning faqat sistema boshlang‗ich va oxirgi xolatiga bog‗liq bо‗lib, о‗tish
usullariga bog‗liq emasligiga asoslanadi. Agar sistema adiabatik qobiqqa
joylashtirilgan bо‗lsa, u holda
tashqi
A
U
U
12
1
2
(2.1)
bо‗ladi, bu yerda U
1
va U
2
— sistemaning 1 va 2 holatlardagi ichki
energiyalari, A
12
tashqi
— tashqi kuchlarning sistema 1 holatdan 2 holatga
ixtiyoriy yo’l bilan о‗tganida uning ustida bajargan ishi. Ma‘lumki, «orttirma»
sо‗zi arifmetik ma‘noda emas, algebraik ma‘noda tushunilishi kerak.
Sistemaning ichki energiyasi ortishi ham, kamayishi ham mumkin, A
12
tashqi
ish esa musbat ham, manfiy ham bо‗lishi mumkin.
Sistema 1 holatdan 2 holatga adiabatik о‗ta olmasligi ham mumkin. U
holda(2.1) ta‘rifning ma‘nosi yо‗qoladi. Biroq bunday hollarda, 2 holatdan 1
holatga teskari adiabatik о‗tish amalga oshishi mumkin. Ichki energiyaning
о‗zgarishini aniqlash uchun bunday о‗tishdan foydalanish ham
kerak,ya‘ni(2.1)formula о‗rniga
tashqi
A
U
U
21
2
1
(2.2)
52
deb yozish mumkin. Shunday qilib, yoki 1→2 adiabatik о‗tishdan, yoki 2→
1 teskari adiabatik о‗tishdan foydalanib, ixtiyoriy 1 va 2 holatlardagi ichki
energiya farqini hamma vaqt aniqlash mumkin [10,11].
Barcha energiyalar singari, ichki energiya ham bir qiymatli emas,
balki ixtiyoriy additiv doimiy aniqligida topilgan. Bunday bir qiymatlimaslik
fizik xulosalarning real mazmuniga ta‘sir qilmayadi. Energiyaning о‗zi
emas, balki turli holatlardagi energiyalar farqi real ma‘noga egadir, bu
ayirmaning qiymatlari ixtiyoriy doimiyning tanlanishiga bog‗liq bо‗lmaydi.
Holatlardan birini nolinchi holat deb,sistemaning bu holatdagi
ICHKI
energiyasini nolga teng deb olish mumkin. Bu holda ixtiyoriy, boshqa
holatdagi ichki energiya bir qiymatli aniqlanadi. Shunday qilib, ichki
energiyaning shunday ta‘rifini berish mumkln. Sistemaning qandaydir biror
Do'stlaringiz bilan baham: |