Qarshi davlat universiteti amaliy matematika va informatika kafedrasi

Mavzu-1. Informatika va informatsion texnologiya fanining maqsadi va mazmuni. Hisoblash texnikasining yaratilish va rivojlanish tarixi

Reja:

1. 
   Informatika va informatsion texnologiya fanining maqsadi va mazmuni.
   
2. 
   Hisoblash texnikasining yaratilish tarixi
   
3. 
   EHM larning avlodlari haqida ma’lumot.
   

O’zbekistonda yo’zaga kelgan vaziyat iqtisodiyotning rivojlanishini intensiv yo’lga o’tkazishni, resurslarning barcha turlaridan oqilona foydalanishni, ishlab chiqarishga tobora takomillashgan mehnat qurollarini joriy etishni juda ham muhim vazifa qilib qo’ymoqda.

Korxonalarni texnik jihatdan qayta qurollantirish, kam chiqitli va chiqitsiz texnologiyalardan, ilіor konstruktsiyali materiallardan foydalanish dasturlarini amalga oshirish asosidagina mehnat unumdorligini o’stirish, mahsulot sifatini yaxshilash, aholining harid talabini qondirish, ilm - fan ishlab chiqarish tarmoqlarni, ayniqsa, elektronika, asbobsozlik, hisoblash texnikasi, aloqa vositalari ishlab chiqarishlarini rivojlantirish vazifasi kelib chiqadi.

Bularning hammasi axborotlashtirishning o’lkan imkoniyatlaridan eng samarali foydalanishni, uning bozor munosabatlariga o’tish davridagi jarayonlariga ta’sirini kuchaytirishning eng dolzarb vazifasiga aylantirmoqda.

Axborotni yig’ish va ro’yxatdan o’tkazish; axborotlarni yig’ish va ro’yxatdan o’tkazish har xil iqtisodiy ob’ektlarda har xil kechadi. Bu jarayon boshqarish jarayonlari avtomatlashtirilgan xalq xo’jaligi ob’ekti faoliyatini aks etgan boshlang’ich iqtisodiy hisobotni yig’ish va ro’yxatdan o’tkazish, amalga oshiriladigan ishlab chiqarish korxonalari, firmalar va boshqalarda ancha murakkabdir.

Hozirgi zamon fan-texnika taraqqiyoti axborotlar oqimini bamisoli bahor sellari oqimi kabi ko’paytirib yubordi. Axborot oqimining tobora ko’paya borganidan shu narsa ham dalolat bera oladiki, asrimizning 70-yillar o’rtalariga keliboq ishlab chiqarish kuchlari taraqqiyoti shunday darajaga yetgan ediki, ulardan oqilona foydalanish, ijtimoiy ishlab chiqarishni jadallashtirish uchun yiliga 1016 arifmetik amalni bajarish kerak bo’ladi. Tabiiyki, bunday murakkab hisob - kitobni cho’t qoqib amalga oshirib bo’lmaydi. 10 milliard kishi bir yil davomida tinmay ishlagan taqdirdagina shuncha arifmetik amalni yecha olishi mumkin.

Odamlarni ijtimoiy-iqtisodiy va ma’naviy muammolarni hal etishga safarbar qilmoq uchun tegishli axborotlarni o’z vaqtida to’plab, qayta ishlab, muayyan bir tartibga solish va zudlik bilan kishilarga yetkazish kerak bo’ladi. Buning uchun jamiyatni axborotlashtirish dasturini amalga oshirish va ilg’or axborot texnologiyasini joriy etish zarur.

Axborot texnologiyasi-bu usullar tizimi va axborotlarni yig’ish, saqlash, izlash, qayta ishlash, uzatish yo’lidir. U informatikaning predmeti hisoblanadi hamda boshqaruv amaliyotini o’tkazishni, ishlab chiqarishni boshqarishni, ilmiy izlanishlar va sanoat miqyosida korxonalarning tashkil topishini, ularning texnik rivojlanishi natijasida xalq xo’jaligining yangi tarmoqlarini yuzaga keltiradi.

Axborot texnologiyasi boshqarish jarayonlarini aks ettiruvchi iqtisodiy axborotlarni o’lchash, jamlash, saqlash, qayta ishlash kabi amallarni bajaradi.

Fan quyidagi masalalarni yechadi:

• 
  ixtiyoriy axborot jarayonlarini tekshirish;
  
• 
  axborot jarayonlarini tekshirish natijasida olingan bazani qayta ishlsh uchun eng yangi texnika va texnologiyalarni yaratish;
  
• 
  jamiyatning barcha sohalarida kompyuter teznikasi va texnologiyasidan unumli foydalanishning lmiy va muxandislik muommolarini yechishni yaratish hamda ularni tadbiq etish.
  

Informatika va informatsion texnologiya keng ma’noda fan, texnika va ishlab chiqarish, ya’ni inson faoliyatining barcha sohalarida axborotni kompyuter va telekommunikatsiyalar yordamida qabul qilish, qayta ishlash, saqlash va uzatish bilan bog’liq bo‘lgan yagona sohadir.

Axborot texnologiyalarining takomillashtirilishi jamiyatni axborotlashtirishda muhim omil hisoblanadi. Ma’lumki axborot texnologiyalari informatika qonun-qoidalari asosida takomillashtiriladi. Bu fanda axborotlar, ularning xossalari, axborot tizimlari va vazifalari axborotni qayta ishlash, axborotlarning amaliy ahamiyati va boshqa xususiyatlari o‘rganiladi.

Bu fan matematika, fizika, kibernetika, informatika va boshqa qator fanlar bilan bevosita bog’liq.

“Axborot texnologiyalari” iborasidagi “texnologiya” so‘zi lotincha “texnos” so’zidan olingan bo’lib, san’at, hunar, soha va “logos” fan degan ma’nolarni bildiradi.

XX asrning so‘nggi o‘n yili mobaynida axborotlar bilan ishlash va axborotlashtirish juda rivojlandi. Bo’nga sabab, kundalik turmushda axborotlar, ularni qayta ishlash va uzatishning ahamiyati ortib bormoqda. Bu esa, o‘z navbatida jamiyatning har bir a’zosidan axborotlashtirish sirlarini, uning qoida va qonuniyatlarini mukammal bilishni taqazo etadi.

Respublikamiz mustaqillikka erishgandan so‘ng, bu borada katta tadbirlar amalga oshirildi. Hukumatimiz tomonidan qabul qilingan “ta’lim to‘g’risida”gi qonunda bu dasturning tub moxiyati bayon etilgan.

“Axborot texnologiyasi” fani axborotlarni jamlash, saqlash, uzatish va shu jarayonlarni amalga oshiruvchi barcha texnik vositalarni ishlatishni o‘rgatuvchi fan.

Bilim olishda, ya’ni ma’lum turdagi axborotlarni o‘zlashtirishda kompyuter tizimining yordami benihoya kattadir. Bunda uning roli quydagicha:

Birinchidan, o‘qitishda yangi axborot texnologiyalaridan foydalanish standart(ananaviy) tizimga nisbatan o‘quv jarayonini jadallashtirib, talabada ilmga qiziqishni oshiradi, ularning ijodiy faoliyatini oshiradi, olingan bilimlarni takrorlash, mustaxkamlash va nazorat qilishni engillashtiradi.

Ikkinchidan yangi axborot texnologiyalaridan ta’lim-tarbiya jarayonida foydalanish mumkin, ya’ni:

-muayyan predmetlarni o‘qitishda kompyuter darslari;

-talabalarning ilmiy izlanishlarini tashkillashtirishda;

-talabalarning o‘qishdan bo‘sh vaqtlarini to‘g’ri tashkil qilish masalalarini hal etishda va h.k.