Qarshi davlat pedagogika universiteti

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI


QARSHI DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI

“Pedagogika” fakulteti

Maktabgacha ta’lim kafedrasi

___________________________________________

fanidan


3-kurs 020-15 guruh
Mursalova Gulira'no
Sirtqi Maktabgacha ta'lim

Geometrik figuralami farqlash va nomini aytishga o'rgatish. mavzusidagi


MUSTAQIL ISHI


Qarshi 2022 yil

Reja:
1 Maktabgacha yoshdagi bolalarni geometrik figuralar va ularning turli belgilari bo`yicha guruhlarga ajratish.
2 O`yinli ta`lim faoliyatlarida geometrik figuralarning belgilari bo`yicha guruhlarga ajratish.
3 O`yinli ta’lim faoliyat tashkil etish.

Geometrik shakllar to’g’risidagi birinchi ma’lumotlarni bolalar o’yinlarda oladilar. O`quv yilining boshida guruhga sharlar to ‘plami, qurilish materiallari, geometrik shakllar va boshqalar olib kiriladi. Bolalar zehnini boyitish, ularda turli shakllar haqida tasawur hosil qilish muhim ahamiyatga ega. Ilk yoshdagi guruhlarda bolalar shar va kubni bir-biridan farq qilishga o ‘rgatilgan edi. Biroq, b a’zi bolalar ikkinchi kichik guruhga birinchi marta keladilar, shuning uchun ishni shar va kub bilan tanishtirishdan boshlash maqsadga muvofiqdir.

Kichkintoylarga bir nechta shar va kubning juftini namunaga qarab topish yoki tanlab olish taklif qilinadi: „Kub (shar)ni ko‘rsat (3—4 figura o r a s i d a n ) „ S h u rangda (kattalikda)gi shar (kub)ni to p “ . Bunday holda shar va kublar bir-biridan rangi va kattakichikligiga qarab farq qilinadi. „H am m a katta kubiklarni tanlab ol“ . (Kubiklar va sharchalar turli rangga va ikki xil kattalikka ega). T o p ­ shiriqni bajargach, bola juft yoki bir guruh narsalar uchun um um iy b o ‘lgan belgilarni aytadi. („D em ak , kubiklar katta“ ). Kubiklarni va sharlarni farqlash narsalarni berilgan belgilari b o ‘yicha tenglash (juftlarini tanlash, toqlarini tuzish) taqqoslash mashqlariga kiradi, y a’ni t o ‘plam haqidagi tasaw urlarni shakllantirish ishlari olib boriladi. Shaklni tanishtirish va tegishli tasawurlami hosil qilib borish k o ‘nikmalarini rivojlantirish u c h u n bolalarning yassi figuralar: kvadratlar, doira, uchburchak, to ‘g ‘ri burchaklarning modellari q o ‘yiladigan taxtachalar, fazoviy shakllar: shar, kub, parallelepiped (g‘ishtning ko‘rinishi)., uchburchak prizmalari, yashiklar bilan o ‘yinlar tashkil etiladi. 4-16 49 H ar bir figura faqat o ‘z shakliga mos kesik (teshik) va joylanishi- (yoki o ‘tishi)ni bolalarga ko‘rsatib, tushuntirib beriladi. („Sharcha yumaloq, teshikcha ham xuddi shunday yum aloq“). Geometrik figuralaming modellari juftlab taqqoslanadi. Masalan, doira bilan kvadrat, kvadrat bilan uchburchak, uchburchak bilan doira va hokazo. Shakl belgilarini ajratishga figuralar modellarining m uhim b o ‘lmagan (mazkur holda) belgilarini (rangi va hajmini) o ‘zgartirish yo‘li bilan erishiladi. Biroq, figuralar birinchi marta taqqoslanayotganda, ko‘rsatish uchun va tarqatma material sifatida rangi ham da hajmi bir xil b o lg a n figuralar modelidan foydalaniladi. Keyinchalik bolalarga aw al rangi, keyin esa hajmi ham farq qiladigan figuralar beriladi. Savollar orqali bolalar qay darajada mulohaza qilishi hisobga olinadi. Qaysi shakllarni ko‘ryapsiz? Nomlarini aytib tushuntiring Kichkintoylarni geometrik figuralar modellarining tasviri bo‘ylab barmoq yurgizib chiqish va q o ‘l harakatini ko‘z bilan kuzatishni o ‘rgatishga katta e ’tibor beriladi. Tarbiyachi figurani ko‘rsatadi, uning nom ini aytadi, xuddi shunday figurani ko‘rsatishlarini bolalardan so‘raydi, keyin esa bolalarni ,,havoda“ o ‘zi bilan birga harakat qilishga jalb etib, figura tasvirini ko‘rsatkich barmog'i bilan bir necha marta aylantirib chiqadi. Tasvir atrofidagi barm oq harakati figuraning butun yuzi b o ‘ylab qo‘l yurgizib chiqish bilan yakunlanadi. Bolalar pedagogning q o ‘l harakatini kuzatib turadilar, keyin esa o ‘zlari figura modeli b o ‘ylab q o i yurgizib chiqib, uning nomini aytadilar. Shakl xususiyatlari bolalarga biror harakat qilishni taklif etish yo‘li bilan anglatiladi. Masalan: kichkintoylar figuralarni yumalatib ко‘rib, doiraning yumalashini, kvadratning esa yumalamasligini aniqlaydilar. „Nima uchun kvadrat yumalamaydi?" — „Burchaklari xalaqit beradi". „Doiraning burchaklari yo‘q, shuning uchun doira yumalaydi". Bolalar figuralarni bir-biridan farq qilish va nomini aytishni mashq qiladilar. Buning uchun ularga, masalan, mana bunday topshiriqlar beriladi: „ Doirani o ‘ng q o ‘lingga, kvadratni esa chap qolingga ol", „H am m a doirachalami kartochkaning pastki doskasiga, kvadratlami esa yuqori doskasiga q o ‘y", „Sening o ‘ng q o ‘lingda qanaqa figura bor?" Doira, kvadrat va uchburchaklar m odelidan to ‘plam lar miqdorlarini taqqoslashni mashq qildirish uchun namuna va tarqatma material sifatida foydalaniladi.

1.