Qaraqalpaq ádebiyatí

daǴlar, háy!
Táǵdir jazsa — ketsem uzaq jollarǵa,
Nesiybim ketermen jolım baylar, háy!
Hayran-Májnún bolıp shıqsam shóllerge,
Barıp máskan tutsam sizdi, tawlar, háy!

---

252
Oyın menen ozıp bala waǵımnan,
Kelip qaldım aqıl toqtar shaǵıma,
Kóńlim lárzem aldı dúnya ǵamınan,
Siynem úzre asqar-asqar daǵlar, háy!
Qayda qaldı balalıqtıń qızıǵı,
Ómir arttı orta jastıń sızıǵın,
Uymaǵa batıppan — kóńlim buzıldı,
Yadqa túser bastan keshken shaǵlar, háy!
Jáhillikten shar tárepke shapqanlar,
Bilmeslikten ózin iske shatqanlar,
Ǵárip bolıp, ǵarrılıqqa jetkenler,
Dártin aytıp óz-ózinen jılar, háy!
Máni ańlań Maqtımqulı sózinen,
Pikir qılar, jaslar aǵar kózinen, 
Hár nárseniń aqıbeti ózinen —  
Ya Rab, jıǵılmas pa biyik daǵlar, háy!
Begler
Márt penen námárttiń oyını teń kelmes,
Námártler sawashta zıyandur, begler!
Námárt ǵosh jigittiń qádirin bilmes,
Námárttiń hár isi wayrandur, begler!
Kámil ǵosh jigitler haqıńdı jemes,
Dúnya malın berseń námártler toymas,
Námárt másláhátke hárgiz uyımas,
Námárttiń hár isi ayandur, begler!
Bir atada altı atanıń qanı bar,
Bir nadannıń júz qıyallıq oyı bar,
Ǵosh jigitler qayda barsa úyi bar,
Námárttiń óz úyi zindandur, begler!
Námárt dáwlet kelse dos-yarın kórmes,
Qaza kelse — bawırın jerden kótermes,
Haqtan deyip, Haqqa iyman keltirmes,
Maqtımqulı, sonday zamandur, begler!

---

253
 ketiwShi Bolma
Kel-há, kóńlim, bir násiyhat qılayın,
Watandı tárk etip ketiwshi bolma!
Ózińnen himmeti tómen námárttiń,
Xızmetinde qullıq etiwshi bolma!
Xızmet qılsań — bolsın bir hasılzada,
Ata-babasınan ulıǵ, begzada,
Kórseń bir ǵáripti ashıw-áptada,
Basınan sıypamay ótiwshi bolma!
Aqpayın qalmaslar aqqan dáryalar,
Bir tánde adam mıń azar-tolısar,
Bardıń — júzi jarıq, joqtıki — sınıq,
Sınıq dep qattı sóz aytıwshı bolma!
Jaqsılardan hárgiz shıqpas jamanlıq,
Haslı jaman bolsa — shıqpas jaqsılıq,
Haslına tartadı júyrik, shabanlıq,
Júyrikti shabanǵa satıwshı bolma!
Adam uǵlı bolsın mumday mulayım,
Sen mulayım bolsań — qulıń bolayın,
Qulaǵıma aytqan pándiń alayın,
Kisige qattı sóz aytıwshı bolma!
Kókten hól tambasa — giya kógermes,
Mıń qayǵıshıl kelip bir is pitirmes,
Er jigit kóńline qayǵı keltirmes,
Námárttiń uǵlınday qayǵıshıl bolma!
Márt uǵlıdur, elge jayar dasturxan,
Tuwrı sóz ústinde berer shiyrin jan,
Kózi jumılǵansha aytpaydı jalǵan,
Jáhillikten yalǵan aytıwshı bolma!
Eger jeńil bolsın deseń awırdı,
Júregi daǵlınıń tárepin alǵıl,

---

254
Kóziń kórse ǵárip, jetim-saǵırdı,
Olardıń halına kúliwshi bolma!
Mıń meyliske kirip máy ishseń — máyli,
Kaabaǵa ot qoyıp ketseń hám — máyli,
Qurandı otqa ur, butqa bar — máyli,
Biraq elge azar beriwshi bolma!
Kitap ashıp kórgen mollalar derler:
«Jamǵır suwı menen kógeredi jer,
Alǵıs hám pátiya, duwa menen er», — 
Móhminge zulımlıq etiwshi bolma!
Bolar bala qatarına bas bolar,
Biydáwletler qırqında da jas bolar,
Biyráhim zalımnıń baǵrı tas bolar,
Oǵan sóziń zaya etiwshi bolma!
Márttiń ulı bara-bara zor bolar,
Qamshı tartsa — námártlerge sor bolar,
Mereke kórmegen jigit xor bolar,
Aljı-buljı sózdi aytıwshı bolma!
Móhminniń giynesi — keten rumalı,
Shayıp kúnge jaysa kewip qaladı,
Kóńlińdi giyneden áylegil sawa,
Jamanday dıq tutıp júriwshi bolma!
Aytıppız birneshe pándiw-násiyhat,
Bilseń — násiyhatdur, bilmeseń — bos gáp,
Biymáni gáp bilme, bilgil násiyhat,
Yalǵan sózdi hárgiz aytıwshı bolma!

---

255