|
IMAM AǴZAM
(«Jartı alma» qıssası)
Sóz muxtasar qılalı, sóz basına baralı,
Yadımızǵa alalı, ólmes burın, dedi-ya.
Báni Adam urıǵı, payǵambardıń sońınan,
Bir er shıqtı Kufadan – atı Nuǵman edi-ya.
Jarattı ol Biyruwbar, jarılqar onı Jabbar,
Ábid edi ózi, atı Sabıt edi-ya.
Arqada suw bar edi, Sabıt táhárát aldı,
Suw menen qızıl alma aǵıp barar edi-ya.
Sabıt almanı kórdi, suwdan qolına aldı,
Jartısın jep edi, kóńlinde oy boldı-ya.
44
Nege jedim jartısın, tapsam edi iyesin,
Bersem edi bahasın, deyip qorqıp turdı-ya.
Jartısın qolǵa aldı, shar tárepti qıdırdı,
Juwırıp sharbaǵqa kirdi, bir er qarsı keldi-ya.
Sálem berdi jigit, bul jigitti kórgen soń
Qolındaǵı almanı biziki, dep aldı-ya.
Bul almanı alıpsań, bizden ruxsat almaysań,
Aqırette jazasın naq bererseń, dedi-ya.
Jigit ayttı, kelippen, sizdi izlep júrippen,
Aqırette kórgennen házir bergim, dedi-ya.
Ol er jigitti kórdi, ábid ekenin bildi,
Bir qızı hám bar edi, sáhibjamal edi-ya.
Ol er ayttı, sózim bar, úyimde bir qızım bar,
Usı qızımdı alsań, keshireyin, dedi-ya.
Sózlegeli tili joq, kórgeli hám kózi joq,
Ayaǵı hám qolı joq, qızım bunday, dedi-ya.
Bul qızımdı almasań, meni razı qılmasań,
Jartı alma jazasın sennen alǵım, dedi-ya.
Alay dese qızını, alıp ne qılsın onı,
Yarım alma jegennen ilaj tappay turdı-ya.
Sózlegeli tili joq, bolsa kórer kózi joq,
Maǵan múshkil boldı, dep sózin qabıl qıldı-ya.
Sózin qabıl qılmasam, bul qızını almasam,
Aqırette jazasın ne qılarman, dedi-ya.
Hár ne bolsa bolayın, bul qızını alayın,
Aqıret azabınan qutılayın, dedi-ya.
45
Qabıl qıldı sózini, alar boldı qızını,
Qıyamettiń jazasın bunda tartay, dedi-ya.
Xoshwaq boldı atası, razı boldı anası,
Toylar qılıp, nekesi ol saatta boldı-ya.
Hayallar hám jıyıldı, úyge tósek saldılar,
Qızdı alıp keldiler, onı jigit kórdi-ya.
Kórip onı seskendi, qashıp tısqarı shıqtı,
Ózge qızdı keltirip, mazaq qılarsız, dedi-ya.
Aytar jigit, netersiz, bizdi mazaq etersiz,
Bizge degen qızıńız bul emesdur, dedi-ya.
Hayallar kóp keldiler, wahahalap kúldiler,
Usı edi qızımız, bizge inan, dedi-ya.
Awzı deseń awzı bar, kózi deseń kózi bar,
Ayat-hádis sózi bar, bunday edi, dedi-ya.
Jigit kórdi qızını, teris burdı júzini,
Yalǵanshıdur atası, qızdı almam, dedi-ya.
Keldi qızdıń atası, joqdur sózim qátesi,
Ata menen anası kúlip úzir qıldı-ya.
Tili joqdur degenim — pasıq sózdi aytpadı,
Haq yadını qoymaydı tilden mudam, dedi-ya.
Kózi joqdur degenim — námáhremdi kórmedi,
Xatı Qurannan ózgege názer salmas, dedi-ya.
Ayaǵı joq degenim — jaman iske júrmedi,
Esit endi bul sózdi, áy perzentim, dedi-ya.
Jigit bul sózdi esitti, sırdı kóńlinde tuttı,
Bul sóz jigit kóńlinde júdá maqul boldı-ya.
Jigit qızǵa qosıldı, jipek bolıp esildi,
Kóńilleri ashılıp, baǵda shámen boldı-ya.
46
Neshe kúnler ótipdur, qız hámile bolıpdur,
Ishindegi hámilesi bir er uǵlan edi-ya.
Uǵlanǵa toy qıldılar, kóp xalayıq keldiler,
Bul uǵlannıń atını onda Nuǵman qoydı-ya.
Uǵlan altı jasadı, onı mektepke berdi,
Hár kúni ol mollasınan oqıp keler edi-ya.
Bir patsha bar edi, usı sháhárde edi,
Patsha bir kún xanımın jaman mazaq qıldı-ya.
Házil menen sóz ayttı — awır tiydi házili,
Xanım ayttı patshaǵa, sen dozaqıy, dedi-ya.
Patsha ayttı, ne dediń, sózdi bilmey sóylediń,
Men dozaqıy bolsam, onda sen talaq bol, dedi-ya.
Aytıp bolıp ókindi, mollalardı jıydırdı,
U’sh kún máwlet — ráwayat tabasızlar, dedi-ya.
Bárshe alım jıyıldı, kitap ashıp úńildi,
Ráwayat tabalmay, bári jılar edi-ya.
Nuǵman ustazdan soradı, nege jılarsız, dedi,
Molla ayttı, áy uǵlan, tınısh otır, dedi-ya.
Uǵlan jáne soradı, nege aytpaysız, dedi,
U’sh kún boldı páriyshan boladursız, dedi-ya.
Xanım xanǵa aytıpdur, dozaqıysań sen, depdur,
Men dozaqıy bolsam, onda sen talaq bol, dedi-ya.
Uǵlan ayttı, jılamań, meni xanǵa aparıń,
Usı sózdiń juwabın men berermen, dedi-ya.
Molla ayttı, barayın, alımlarǵa aytayın,
Bul sózińdi alımlar xosh kórerler, dedi-ya.
47
Jámi alım jıynalıp, qushaq jaydı uǵlanǵa —
Bul balanıń aqılı dáwlet bolǵay, dedi-ya.
Bul uǵlandı aldılar, alıp xanǵa bardılar,
Alımlarǵa xan ayttı, taptıńız ba, dedi-ya.
Bul uǵlandı, patshamız, sizge alıp kelippiz,
Usı uǵlan «ráwayat men beremen», dedi-ya.
Patsha taxtında otırdı, kishi uǵlandı kórdi,
Xan ayttı, áy jas uǵlan, juwap bergil, dedi-ya.
Ayttı uǵlan ol zaman, taxtıńdı bizge ber, dedi,
Taxt ústinde otırıp, juwap bergim, dedi-ya.
Patsha tústi taxtınan, ol uǵlandı mindirdi,
Máselesin soradı, juwap bergil, dedi-ya.
Qorqqanbısız Táńirden, jaman gúna islerden,
Qaytqanbısız raydan, deyip uǵlan sor(a)dı-ya.
Patsha ayttı, áy botam, bar edi meniń atam,
Atamnıń hám qasında bir qızı bar edi-ya.
Atam ólip ketken soń, bardım bir keshe oǵan,
Ol qız ayttı, áy patsha, bul is bolmas, dedi-ya.
Ol keshe oǵan bardım, qattıǵa meyil qıldım,
Lekin sonda rayımnan qaytıp edim, dedi-ya.
«Wan-naziat» oqıdı, mánisini bildirdi,
Háptiyekti qoynınan alıp ǵana keldi-ya.
Sen — dozaqıy emesseń, xanım hám talaq emes,
Bul ayattıń mánisi bunday bolar, dedi-ya.
Topar-topar alımlar, xan qasında máhremler,
Bar jıyılǵan xalayıq hayran bolıp qaldı-ya.
Usı uǵlan er bolar, el ishinde bir bolar,
Altı jasar uǵlandı aǵzam bolsın, dedi-ya.
48
Ráwayatın bildirdi, xalqtıń kóńlin tındırdı,
Imam Aǵzam atları usı jerde boldı-ya.
Anasına bardılar, súyinshiler aldılar,
Altı jasar ulıńız aǵzam boldı, dedi-ya.
Juwap berdi anası, esitińler, dediler,
Meniń uǵlım úsh jasında aǵzam boldı, dedi-ya.
Suwdan almanı aldı, biyruxsat onı jedi,
Jartı alma kesiri altı jılda ketti-ya.
Haq pármanın tutıńlar, haram-shubha jemeńler,
Kisi malın almańlar, dep wásiyat etti-ya.
Do'stlaringiz bilan baham: |
