Qalamtasvir asosida mavzuli kompozitsiya yaratish uslublari

2.3. Amaliy ish tahlili
Tasviriy san’atda qalamtasvir, rangtasvir, qalamtasvir fanlari oʻqitiladi. “Qalamtasvir” tasviriy va amaliy san’atning hamma turlai, janrlarida mavjud boʻlib, asarning asosiy negizini tashkil etadi.
Pedagogika universitetlarining badiiy-grafika fakultetlarida qalamtasvir fani talablarni ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish bilan birga qalamtasvir qonun-qoidalarni, haqqoniy tasvirlash usullarini oʻrgatadi.
Tasviriy san’atda qalamtasvir, soya-yorug‘, rang, havo va chiziq perspektivasi kabi tasviriy vositalar bilan yaratiladi. Chiziq, shtrix, rangli va tusli dog‘ (surtma) soya-yorug‘, rang, chiziqli, havo va rang prspektivalari qalamtasvirning vositalaridir. Chiziqli esa tasviriy san’atning asosiy vositalarididan biri deyish mumkin. Undan uzoq muddatli, qisqa muddatli qalamtasvir eskizlarida foydalaniladi. Rassom qog‘oz yuzasida narsa shaklini ochroq, toʻqroq chiziqlar orqali ifodalash mumkin.
Qalamtasvir amalda dastlab qalamchizgilarda bajariladi. Keyingi bosqichda shtix chiziqlarninig qalinligi narsalarning soya, yorug‘ joylariga shakl berib, chuqurlik, masofasini ifodalashga yordam beradi. Rang va tus qalamtasvir tuzishda muxim rol oʻynaydi. Asarda plastik xajmi, chiziqli, havoyi, rangli perspektivalarning roli kattadir. Qalamtasvir amaliy hamda nazariy qismdan iborat. Nazariy ma’ruzalar auditoriyadagi amaliy mashg‘ulotlarni, uy vazifasini ongli ravishda bajarishni talab etadi. Kirish qalamtasvirning asosiy qonun-qoidalari, usul va vositalarni oʻz ichiga oladi. Tasviriy san’atning janr turlaridagi qalamtasvir oʻziga xos muammolarni, san’at asasrida mavjud qonun, talablarni ifodalaydi.
Qalamtasvir nazariyasidagi bilimlarni chuqur oʻzlashtirishda, maxsus seminarlarning ahamiyati katta. Bulardan tashqari talabalarning mavzulariasosida referat yozib ma’ruzalar bilan chiqishlari, ularni muhokama qilish yaxshi natija beradi. Amaliy qismidan asosiy maqsad esa talabalarda ijodiy qobilyatning shakillanishiga, tabiatni kuzatish, uni tasviriy vositalar bilan aks ettirish, bosqichma-bosqich eskizini oxirigacha etkazishdan iboratdir. Amaliy mashg‘ulotlarda qalamtasvir eskizini mazmuan g‘oyasini maqsad va vazifalarini ongli ravishda idrok etish muximdir. Bajarilgan amaliy vazifalarning kamchilik va sabablarini muxokama qilib tushuntirib ijodiy fikirlashni shakillantirish lozim.
San’at muzeylari, badiiy koʻrgazma zallariga, ekskursiya, yetuk rassomlar bilan uchrashuvlar tashkil etish, ular bilan suhbat lar oʻtkazish, talabalarda badiiy didni boyitish. Berilgan mavzu boʻyicha eng “yaxshi qalamtasvir eskizi uchun” talabalar oʻrtasida bellashuvda yaxshi eskizlardan koʻrgazmalar tahlil qilish, g‘oliblarni rag‘batlantirish ijodiy samara beradi. Bu yuqorida sanab oʻtilgan tasviriy san’at turlarining har biri ijodkor tanlangan voqeylikni mazmunan oʻziga xos vositalda, badiiy tilda tasvirlaydi. Bu san’at turlari ichida eng keng tarqalgan nafis tasvir san’atidir. Bitiruv malakaviy ishim mavzusi, nazariy va amaliy ahamiyati, ilmiy asoslarini yanada ochib berish uchun “Uchrashuv” mavzusida kartida ishladim. Kartina tasviriy san’atning maishiy janrida boʻlib qalamtasvir asosida 75x55 hajmda tayyorlandi.