|
1. Umuminsoniy qadriyatlar ustuvorligi
- barcha xalqlar uchun ijobiy
ahamiyat kasb etuvchi, insoniyatning umumiy manfaatiga mos keluvchi moddiy va
madaniy hodisalar, mezonlar, qadrli jihatlarning ustuvor bo`lishiga tayangan g`oyalar
asosidagi faoliyat qadriyatlardir. Har bir odam jinsi, irqi, millati, yoshi, kasbi,
e`tiqodidan qat`iy nazar avvalambor bashar farzandi, insondir. SHu umumiy mohiyat
barcha odamlar, millatlar uchun birday ahamiyatli va qadrli bo`lgan predmet, hodisa,
jarayon, munosabatlarni farqlashga imkon beradi.
Umuminsoniy qadriyatlar insoniyat tarixining yaxlitligini ifoda-laydi, u
davrlar o`tishi va ijtimoiy hayotning o`zgarishi bilan bir qatorda takomillashib,
rivojlanib, tobora ko`proq xalqlarni, millatlarni, inson-larni yaqinlashtiruvchi,
birlashtiruvchi va kamol toptiruvchi kuchga aylanib boradi.
Insonparvarlik va ijtimoiy adolat, erkinlik va ozodlik, barqa-rorlik va
farovonlik, ezgulik va taraqqiyotga bo`lgan intilish umuminsoniy qadritlarning
muhim jihatlaridir.
Umuminsoniy va milliy qadriyatlar uzviy bog`liq va ta`sirlashuvda o`zaro
boyib boradi. Umuminsoniy ahamiyat kasb etgan milliy qadriyatlar barcha xalqlar
uchun muhim qadriyatga aylanadi. SHu jihatdan, umuminsoniy qadriyatlar milliy
qadriyatlardan mazmunan kengdir, kelib chiqishi bo`yicha barcha odamzodga
tegishlidir. Hech bir millatning boshqa xalqlardan ajral-gan holda rivojlana olmasligi,
ayniqsa, hozirgi davrda biror xalqning yakka o`zi jahon tsivilizatsiyasidan alohida
holda taraqqiy etmasligi ma`lum.
Umuminsoniylik milliy va shaxsiy qadriyatlar orqali namoyon bo`ladi.
Umuminsoniylikning ustuvorligi - bu, har bir inson baxtli-saodatli, ozod va erkin
bo`lishi, jamiyatda amalga oshirilayotgan barcha ishlar, o`zgarish va islohotlar inson
manfaatlariga xizmat qilishi lozim, degan qarashga asoslanadi. Ana shu sababdan
ham, inson erkinligi, uning haq-huquqlarini ta`minlash, qonun ustuvorligi,
demokratiya, fikrlar rang-barangligi va ijtimoiy plyuraizmga erishish umuminsoniy
qadriyatlar ustuvorligiga amal qilish sifatida qaralmoqda. Bugungi kunda jahon
davlatlarning ichki va tashqi siyosatida ana shu tamoyillarga amal qilinishi -
umuminsoniylikning ustuvorligi g`oyasiga tayanish, bu g`oyani amalga oshirish
sifatida baholanmoqda.
Har bir millatning mavqei uning insoniyat taraqqiyotiga qo`shgan hissasi
bilan o`lchanadi. Milliy va umuminsoniy qadriyatlarni qarama-qarshi qo`yish milliy
hudbinlik yoki xalqaro nizolarga olib kelishi, natijada, butun insoniyat tsivilizatsiyasi
rivojiga to`siq bo`lishi mumkin. SHuning uchun, umuminsoniy ahamiyat kasb etgan
qadriyatlarni qaerda va qachon shakllangan, qanday millat vakillari yaratganidan
qat`iy nazar ehtirom bilan tan olish hamda qabul etish taraqqiyotga xizmat qiladi.
Mustaqil respublikamizda milliy va umuminsoniy qadriyatlar mushtarakligiga,
xalqimizning jahon hamjamiyati bilan birga rivojlanish yo`lidan borishiga alohida
e`tibor berilayotgani ham shundan.
Demak, milliy istiqlol g`oyasi quyidagi umuminsoniy qadriyatlarni e`tirof
etadi va o`ziga singdirib oladi:
9.
Qonun ustuvorligi.
10.
Insonning asosiy huquq va erkinliklarini ta`minlash.
11.
Turli millat vakillarini, ularning madaniyatini va qadriyatlarini hurmat
qilish, ular bilan hamkorlik qilish, do`stlik va yaxshi qo`shnichilik.
12.
Dinlararo bag`rikenglik.
13.
Dunyoviy bilimlarga intilish, ma`rifatparvarlik.
14.
Turli xalqlarning ilg`or tajribasini, insoniyat madaniyati yutuqlarini
o`rganish va egallab olish.
15.
Inson - eng oliy qadriyat.
16.
Vatan - eng oliy qadriyat va h.k.
2. Milliy qadriyatlar - millat uchun muhim ahamiyat kasb etadigan, etnik jihat va
xususiyatlar bilan bog`liq bo`lgan qadriyatlar shakllidir. Dunyoda o`ziga xos
qadriyatlari bo`lmagan millat yo`q. Milliy qadriyatlar millatning tarixi, yashash tarzi,
ma`naviyati hamda madaniyati bilan uzviy bog`liq holda namoyon bo`ladi.
O`zbekiston mustaqillikka erishishi tufayli milliy qadriyatlarga e`tibor kuchaydi.
Zero, milliy qadriyatlar mamlakatimiz mustaqilligini mustahkamlaydigan ma`naviy
asoslardan biri. Xalqimizning asrlardan-asrlarga meros tarzida kelayotgan milliy
qadriyatlari uzoq tarixiy jarayonda shakllangan. Ular ona yurtga ehtirom, avlodlar
xotirasiga sadoqat, kattalarga hurmat, hayo, andisha kabi xususiyatlarning
ustuvorligi, boshqa xalqlarnikiga o`xshamaydigan urf-odatlar, rasm-rusumlar,
marosimlar va an`analar bilan tavsiflanadi.
Ma`lumki, qadriyatlar muayyan sharoitlarda shakllanadi. SHu sababli ular mahalliy,
milliy, mintaqaviy shakllar va umuminsoniy shakl mazmunda mavjud bo`ladi.
Mahalliy qadriyatlarning eng etuklari va milliy manfaatlarga, moslari asta-sekin
saralanib, umummilliy darajaga ko`tariladi. Milliy muhit qadriyatlarni yaratish va
saralashning asosiy manbaidir: u milliy qadriyatlarning eng yaxshilarini voyaga
etkazib, jahon miqyosiga olib chiqadi.
Milliy qadriyatlar - milliy g`oyaning ma`naviy negizi. Milliy g`oya - millat
tafakkurining mahsuli, ijtimoiy ongning yuqori darajadagi shakli, xalq falsafasining
o`zagidir. Turli xalqlarning milliy g`oyasi ularning maqsad-muddaolarini, orzu-umidi
va ishonch-e`tiqodini ifodalaydi, ayni paytda, muayyan tamoyil va negizlarga
asoslanib rivojlanadi. Tarixdan ma`lumki, o`tkinchi manfaat va g`aliz niyatlarga
tayangan, o`zga xalqlar va yurtlarga tajovuz qilishni, bosqinchilikni ko`zlagan yovuz
g`oya va mafkuralar millat va davlatlarni tanazzulga duchor etgan. Faqat ezgu
g`oyalar va yuksak qadriyatlar negizida shakllangan milliy g`oyalar xalqlarni
taraqqiyotga eltgan.
O`zbekiston xalqining milliy istiqlol g`oyasi umuminsoniy va milliy qadriyatlarga
tayanadi. Bularning biri ikkinchisini inkor etmaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
