Qadimgi yunon mutafakkiri (Arastu) Aristotel

Boshlang‘ich tezlik
vektor kattalik bo‘lib, 
o
u
r
harfi bilan 
belgilanadi. [
υ
o
]=1 m/s 
Tezlanishni o‘lchaydigan asbob – 
Akselerometr
Tezlanishning fizik ma’nosi:
tezlanish 1 m/s
2
bo‘lganda jismning 
harakat tezligi har 1 s da 1 m/s ga o‘zgaradi. 
Jism harakat boshlagandan t vaqt o‘tgandan keyingi (oniy, oxirgi) 
tezligi: 
t
a
;
at
;
at
o
u
=
=
u
+
u
=
u
1) Tekis tezlanuvchan harakatda 
υ>υ
o
bo‘lgani uchun a>0 (a=const) bo‘ladi. 
Tezlikning yo‘nalishi bilan tezlanishning 
yo‘nalishi mos tushadi. 
2) Tekis sekinlanuvchan harakatda 
υ<υ
o
bo‘lgani uchun a<0 (a=const) bo‘ladi. 
Tezlikning yo‘nalishi bilan tezlanishning 
yo‘nalishi qarama – qarshi bo‘ladi. 
3) Tekis harakatda 
υ=υ
o
bo‘lgani uchun 
a=0 bo‘ladi. 
Harakatlanayotgan jism trayektoriyasining yoki vaqtining biror 
paytidagi tezligi 
oniy tezlik
deyiladi. 
t
S
D
D
=
u
r
r
Oniy tezlik
vektor kattalik bo‘lib, 
u
r
harfi bilan belgilanadi. [
υ
]=1 
m/s 
1. Tekis o‘zgaruvchan harakatda tezlikni vaqtga bog‘lanish 
tenglamasi: 
υ=υ
(t)
→ υ=υ
o
±at 
2. Tezlanishni vaqtga bog‘lanish grafigi: 
υ
=at