Qadimgi Urartu Kirish urartu davlatining tashkil topishi Davlatning kengayishi

1 Urartu davlatining tashkil topishi
Urartlar haqidagi birinchi ma'lumotlar faqat 13-asrga to'g'ri keladi. Miloddan avvalgi e., ammo, ko'plab qazishmalar bizga Kavkazning eng qadimgi xalqlari madaniyatini o'rganishga imkon beradi, ular orasida miloddan avvalgi II ming yillikning o'rtalarida. Urartu xalqi shakllandi va keyinchalik o'z davlatini yaratdi. Xet-hurriy guruhiga mansub bu qadimgi qabilalar chorvachilik va dehqonchilik bilan shugʻullangan. Ular mayda va qoramollarni, cho'chqalarni va miloddan avvalgi II ming yillikning oxiridan bilishgan. e. va otlar, bronza bitlar topilmalari va keyinchalik otli chavandoz dafn etilganidan dalolat beradi. Daryo vodiylari va ularga tutashgan unumdor hududlarda odamlar dehqonchilik bilan shug'ullangan, bu ko'p jihatdan haligacha o'zining ibtidoiy xarakterini saqlab qolgan. Yer juda nomukammal asbob-uskunalar bilan ishlov berilgan, masalan, Trialetida namunasi topilgan ketmon. Chaqmoq toshli yog'och o'roqlar asta-sekin o'z o'rnini bronzalarga bo'shatdi. Tariq, arpa, bug‘doy ekdilar. Hunarmandchilik orasida toshni qayta ishlash va metallurgiya alohida rivojlanishga erishdi. Kavkazning ko'p joylarida, ayniqsa Tsalka mintaqasida "ko'plab obsidian (vulqon shishasi) buyumlari topilgan, ularni qayta ishlash texnologiyasi qadimgi davrlarga borib taqaladi. Qurilishda toshning keng qo'llanilishi megalitik me'morchilikdan dalolat beradi, ularning misollari Kavkazning Qora dengiz sohillarida, xususan Abxaziya va Gruziyaning boshqa qismlarida va nihoyat Ozarbayjonda ko'plab dolmenlar ko'rinishida saqlanib qolgan. Katta toshlardan yasalgan qadimiy qal'a devorlari (siklopik toshlar) bir xil turdagi inshootlarga tutashgan. Kavkazning ko'p joylarida bu qadimiy ibtidoiy qal'alarning qoldiqlari topilgan, Urartugacha yoki Urartu davriga mansub boʻlgan va oʻzining tipik yirik toshli toshlari Gʻarbiy Osiyoning shimoliy qismidagi xalqlar, xususan, Xettlarning siklop meʼmorchiligi bilan chambarchas bogʻliq. Armanistonda, xususan Sevan ko'li hududida qadimiy qal'a qoldiqlari saqlanib qolgan. Bu yerdan topilgan Urartu yozuvlariga qaraganda, bu qalʼalar Zaqafqaziya hududlarida Urartu siyosiy taʼsiri va hukmronligi markazlari boʻlgan. Ammo, ehtimol, Zakavkazdagi siklop qal’alarining bir qismi Urartugacha bo‘lgan davrda qurilgan bo‘lib, dastlab qabilalararo urushlar paytida mahalliy aholiga boshpana sifatida xizmat qilgan, keyin esa aholini Urartu qirollari qo‘shinlaridan himoya qilish uchun xizmat qilgan. bir necha bor Zaqafqaziyaga bostirib kirgan. Urartu davriga koʻra ham, oʻzining yirik toshdan yasalgan tipik meʼmorchiligiga koʻra ular Gʻarbiy Osiyoning shimoliy qismidagi xalqlar, xususan, Xettlarning siklop meʼmorchiligi bilan chambarchas bogʻliq. Armanistonda, xususan Sevan ko'li hududida qadimiy qal'a qoldiqlari saqlanib qolgan. Bu yerdan topilgan Urartu yozuvlariga qaraganda, bu qalʼalar Zaqafqaziya hududlarida Urartu siyosiy taʼsiri va hukmronligi markazlari boʻlgan. Ammo, ehtimol, Zakavkazdagi siklop qal’alarining bir qismi Urartugacha bo‘lgan davrda qurilgan bo‘lib, dastlab qabilalararo urushlar paytida mahalliy aholiga boshpana sifatida xizmat qilgan, keyin esa aholini Urartu qirollari qo‘shinlaridan himoya qilish uchun xizmat qilgan. bir necha bor Zaqafqaziyaga bostirib kirgan. yo Urartu davriga koʻra, ham oʻzlarining tipik yirik toshboʻronchiligi bilan ular Gʻarbiy Osiyoning shimoliy qismidagi xalqlar, xususan, Xettlarning siklop meʼmorchiligi bilan chambarchas bogʻlangan. Armanistonda, xususan Sevan ko'li hududida qadimiy qal'a qoldiqlari saqlanib qolgan. Bu yerdan topilgan Urartu yozuvlariga qaraganda, bu qalʼalar Zaqafqaziya hududlarida Urartu siyosiy taʼsiri va hukmronligi markazlari boʻlgan. Ammo, ehtimol, Zakavkazdagi siklop qal’alarining bir qismi Urartugacha bo‘lgan davrda qurilgan bo‘lib, dastlab qabilalararo urushlar paytida mahalliy aholiga boshpana sifatida xizmat qilgan, keyin esa aholini Urartu qirollari qo‘shinlaridan himoya qilish uchun xizmat qilgan. bir necha bor Zaqafqaziyaga bostirib kirgan. bu qal'alar Zaqafqaziya hududlarida Urartu siyosiy ta'siri va hukmronligi markazlari edi. Ammo, ehtimol, Zakavkazdagi siklop qal’alarining bir qismi Urartugacha bo‘lgan davrda qurilgan bo‘lib, dastlab qabilalararo urushlar paytida mahalliy aholiga boshpana sifatida xizmat qilgan, keyin esa aholini Urartu qirollari qo‘shinlaridan himoya qilish uchun xizmat qilgan. bir necha bor Zaqafqaziyaga bostirib kirgan. bu qal'alar Zaqafqaziya hududlarida Urartu siyosiy ta'siri va hukmronligi markazlari edi. Ammo, ehtimol, Zakavkazdagi siklop qal’alarining bir qismi Urartugacha bo‘lgan davrda qurilgan bo‘lib, dastlab qabilalararo urushlar paytida mahalliy aholiga boshpana sifatida xizmat qilgan, keyin esa aholini Urartu qirollari qo‘shinlaridan himoya qilish uchun xizmat qilgan. bir necha bor Zaqafqaziyaga bostirib kirgan.
Injil afsonalari, qadimgi mualliflarning guvohliklari va ayniqsa, arxeologik qazishmalar natijalari ko'rsatganidek, metallurgiya eng qadimgi Kavkaz qabilalari orasida ayniqsa yuqori gullab-yashnagan. Kavkaz tizmasining shimolidagi muhim metallurgiya ishlab chiqarish markazi Koban viloyati bo'lib, u erda bronzadan yasalgan juda ko'p badiiy buyumlar, boltalar va nozik bezaklar bilan bezatilgan kamar tokalari topilgan. Zakavkazdagi eng yirik metallurgiya markazi Tsalka viloyati edi. Bu erda mis, bronza, kumush va oltindan yasalgan ko'plab metall buyumlar topilgan. Bu mahsulotlarning barchasi metallurgiya sohasidagi katta ixtisoslashuvdan dalolat beradi. Quyma, zarb va payvandlash ma'lum edi. Zargarlik san'ati yuksak taraqqiyot bosqichiga ko'tarildi. Ular loydan bezaklar bilan bezatilgan turli idishlar yasashni bilishgan. Jun matolar tayyorlash uchun ishlatilgan. Ba'zi katta va boy dafnlarga qaraganda, bu davrda qabila aristokratiyasi allaqachon paydo bo'lgan. Biroq, odamlar hali ham qabilaviy tuzumda yashagan, uning qoldiqlari Kavkazda, xususan, osetinlar va svanlar orasida juda uzoq vaqt saqlanib qolgan.
Araks daryosining unumdor vodiysida va uning janubida joylashgan daryo vodiylarida miloddan avvalgi II ming yillik o'rtalarida. Urartu xalqi ajralib turardi. XIII asrda. Miloddan avvalgi Ossuriya Urartu qabilalari bilan birinchi marta uchrashganida, Mesopotamiya shimolida joylashgan ko'llar va daryolar o'lkasida bir qancha qabila ittifoqlari mavjud edi. Ana shunday yirik va kuchli qabila ittifoqlaridan biri Van koʻlining shimoli-gʻarbida Furotning yuqori qismida, shimol va shimoli-sharqda esa Qora dengizga tomon ulkan hududni egallagan diauch qabilalarining ittifoqi edi. Ossuriya shohlari barcha yozuvlarda faqat qabila boshliqlari bo'lgan "shohlar" bilan kurashni eslatib o'tadilar. Urartu qabilalar ittifoqi dastlab "uruatri", keyin esa "nairi" deb atalgan, faqat 9-asrda. Miloddan avvalgi. ancha kuchli davlatga - Urartu davlatiga aylanadi.