Qadimgi Hitoy maganiyati

XITOY ETNOLOGIYASI

• Qadimgi Xitoy adabiyoti.
• Qadimgi Xitoyda me’morchilik, rassomchilik va haykaltaroshlik
• Qadimgi Xitoyda ilmiy bilimlarning rivojlanishi
• Qadimgi Xitoy tabobat ilmining rivojlanishi.
• BAJARDI:
• 5-4TAR20 guruh talabasi O’lmasova Sadoqat

Xitoy adabiyoti

• Xitoylar adabiyotida diniy an'analar juda keng o'rin olgan. Aidodlnrga sig'inish katta ahamiyatga egn bo'fgan. Tabiat hodisalari va har xil ixtirolarni ilohiy kuchdan deb bilganlar Matriarxat davrida bu kuch butun mavjudotning otasi Nyuyva bo'lgan: olamni va odamzodni o'sha yaratgan, osmondagi teshik va yoriqlarni toshlar bilan o'sha bekitib, tekislab qoygan. Keyinchalik tabiat va insoniyat ajdodi ruhlarining panteoni vujudga keltirilgan, unga osmonni gavdalantiruvchi Shan Di bosh bo'lgan.

• Xitoyda “Shi-Szin”, “Chun-syu” kabi asarlar yaratilgan. Xitoylar ajoyib afsona, ertak, qo’shiq, topishmoq va ko’plab maqollar yaratganlar. Dostonlar Xitoyning qadimgi adabiyotidan katta o’rin olgan. Xitoy adabiyotida diniy, tarixiy va falsafiy mavzular keng o’rin olgan. Xitoyda miloddan avvalgi IV-I milodning I-IV asrlaridan Soy Yuan, Sima Suan kabi shoirlar ijod etishgan. Qadimgi Xitoyda musiqa, raqs, qo’shiq san’atiga qiziqish erta boshlangan. Ularda musiqa asboblarining torli, urib, puflab chalinadigan turlari keng tarqalgan. Xitoyga qushni O’rta Osiyo xalqlarining arfa kabi musiqa asbobi I-II asrlarda kirib borgan.

Qadimgi Xitoyda me’morchilik, rassomchilik va haykaltaroshlik

• Xitoyning qadimgi Xao Sanyan, Dalyan, In, Shoychun, Chanan kabi yirik shaharlarida ko’pdan-ko’p saroylar, ibodatxonalar va ma’muriy bunolar bo’lganki, uni xitoylik qo’li gul ustalar ishlaganlar
• Me’morchilik ishlarida loy, g’isht, paxsa va ko’proq yog’och ishlatilgan. Bu jihatdan miloddan avvalgi I-II asrlarda uch qavatli qilib, oynavand peshayvonlar va to’tr chekkasida qorovul xonasi bo’lgan Chanandagi Xan podsholarining saroyi diqqatga sazovordir

Xitoy rassomchiligi

• Xitoyda rassomlik ancha rivojlangan edi. Rassomlar shox saroylari, ibodatxona devorlari va amaldorlarning uyi devorlarini o’simlik, daraxt, ot, otlik askar, jang aravalari it, fil va qandaydir maxluqlarning tasvirlari bilan bezaganlar

Qadimgi Xitoyda ilmiy bilimlarning rivojlanishi

• Bu jihatdan miloddan avvalgi II asrda tuzilgan “Matimatikaning to’qqiz kitobi” degan asar diqqatga sazovordir. Qadimda matematikaning asoslari tushuntirib berilgan. Bu kitob dehqon, olim, hunarmand, tarixchi, astranom, chorvador va me’morlar uchun uzoq vaqtgacha qo’llanma bo’lib xizmat qilgan

Qadimgi Xitoy yozuvi

• Xitoyda dastlabki yozuv miloddan avvalgi 2 ming yillikda kashf etilgan. Bu Shan-In davlati davriga to’g’ri keladi. O’shanda yozuvlar soni 2000 ga yaqin bo’lgan. Xan davrida esa ierogliflarning soni 18000 ga yetgan

Falsafa

• Eramizdan avvaigi I ming yillik o'rtalariga kelib Xitoyda har xil falsafiy oqimlar paydo bo'lgan. Ularning eng etibortisi konfutsiychilikdir: bu falsafiy oqim garchi vaqtincha mag'Iubiyatga uchragan bo'lsa - da, o'z mavqelarini to yangi zamongacha saqlab kelgan.
• Bu oqimga asos solgan faylasuf Kun - tszi (Kontfusiy) eramizdan avvaigi 551 - 497 yillarda yashagan. Uning ta'iimoti patriarxal tuzum an'analarini o'rnatish va ijtimoiy negiz buzilmasligini da'vo qilishdan iboratdir

G’oya muallifi: Allayorov Jahongir