Q. X. Azizov avtomobil yo‘llarida harakat xavfsizligini ta’minlash

«silkituvchi» ko‘ndalang tasmalar belgilanishi 
kerak
. 

---

90 
«Silkituvchi» ko‘ndalang tasmalarning eni 1 m olinib, birinchi ikkita-uchta 
tasmaning balandligi 1,5-2,0 sm, keyingilariniki esa 3 sm belgilanadi. Tasmalar 
orasidagi masofa 6.4-jadvalga asosan qabul qilinadi. 
6.4-jadval
Tezlikni 
kamaytirish 
qiymati, km/soat 
Talab qilingan ko‘nda-
lang tasmalar soni, dona 
Tasmalar orasidagi masofa, m 
1-2 
2-3 
3-4 
4-5 
5-6 
6-7 
7-8 
8-9 
10 
2 
20 
20 
4 
20 
15 
10 
25 
5 
20 
15 
10 
6 
30 
6 
20 
15 
10 
6 
6 
40 
8 
20 
15 
10 
6 
6 
3 
3 
50 
9 
20 
15 
10 
6 
6 
3 
3 
3 
Misol
:
Egrining radiusi 120 m bo‘lgan joyda avtomobillarning 85 % tezligi 75 
km/soat tashkil qilib, har yili shu egrilikda 2-3 YTH bo‘ladi. Xavfsizlikni 
ta’minlash bo‘yicha hamma ko‘rilgan choralar kutilgan natijani bermadi va egri 
uchastkadagi tezlik radiusining kichikligiga qaramasdan o‘zgarmasdan qoldi. 
Bizga ma’lumki, radiusga nisbatan xavfsiz tezlik quyidagicha aniqlanadi: 
bu yerda: 
R
- egrilik radiusi; 

- harakatlanishdagi qulaylik koeffitsiyenti;
K
i
- qatnov qismining ko‘ndalang nishabligi. 
Ko‘rilayotgan misol uchun 
R
=120 m; 

=0,15; 
K
i
=0,04 va bu egri 
uchastkada viraj qurilgan, unda bu uchastkadagi xavfsiz tezlik 8.1-formula orqali 
quyidagicha bo‘lishi kerak. 
Demak, ko‘rilayotgan egrilikda avtomobillar 21 km/soat yuqori tezlik bilan 
o‘tishayotir. Tezlikni xavfsiz darajaga keltirish uchun birinchi navbatda 
virajning ko‘ndalang nishabligini 60 % ko‘taramiz va bu qiymat uchun xavfsiz 
harakat tezligini aniqlaymiz, unda 
V
=56,6

56 km/soat bo‘ladi. Endi avtomobillar 
egrilikda 18 km/soat yuqori tezlik bilan o‘tishadi. Egrilik radiusini yo‘l sharoitiga 
ko‘ra kattalashtirish imkoniyati yo‘q. Bunday hollarda tezlikni majburan 
kamaytirish shu uchastkani ta’mirlash ishlarini boshlaguncha xavfsizlikni 
ta’minlashda yaxshi natija beradi. 
)
k
i
(
127
R
V



=
;
км/соат
(6.1)
54
81
,
53
)
04
,
0
15
,
0
(
127
120
V

=
+

=
км/соат

---

91 
Ko‘rilayotgan misolimizda tezlikni 18 km/soatdan pasaytirish uchun 4 ta 
ko‘ndalang «silkituvchi» tasma qurish darkor bo‘ladi. Bu tasmalarni rejada 
joylashtirish tartibi 6.4-rasmda ko‘rsatilgan. 
R= 120м
20
м
15
м
10
м
20м
15м
10м
6.4-rasm. Egri uchastkada ko‘ndalang «silkituvchi» tasmani joylashtirish 
Avtomobil yo‘lining egri bo‘lagida harakat xavfsizligini oshirish, harakatni 
to‘g‘ri tashkil qilish va YTH ni kamaytirish maqsadida qatnov qismini kengaytirish 
amaliyotda keng qo‘llanadi. O‘zbekiston Respublikasi avtomobil yo‘llarida keng 
tarqalgan Avtomobil-traktor oqimining harakatini hisobga olgan ravishda t.f.n., 
F.X.Beknazarov sug‘oriladigan rayonlarda joylashgan ikki tasmalik Avtomobil 
yo‘llarining egri bo‘lagidagi qatnov qismini kengaytirishni egri radiusining 
o‘zgarishiga nisbatan quyidagi tartibda belgilashni tavsiya etadi (6.5-jadval). 
6.5-jadval