Q. X. Abdurahmonov, Sh. R. Xolmo’minov

---

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS 

TA’LIM VAZIRLIGI 

 

 

TOSHKENT DAVLAT IQTISODIYOT UNIVERSITETI 

 

 

 

 

Q.X.Abdurahmonov, Sh.R.Xolmo’minov,  

N.Q.Zokirova, A.B.Irmatova 

 

PERSONALNI  

BOSHQARISH 

 

 

Darslik  

 

 

 

Toshkent – 2011 

 

 

---

11 – BOB. PERSONAL  KAR’ERASINI  REJALASHTIRISH  VA  

RIVOJLANTIRISH 

 

11.1. Kar’era tushunchasi va bosqichlari 

 

Kasbiy  ta’lim  xodimii  turli  ishlab  chiqarish  vazifalarini  bajarishga 

tayyorlaydi.  Bu  an’anaga  muvofiq  xizmat  vazifasi  tushunchasi  bilan 

bog’likdir.  Inson  o’z  mehnat  faoliyati  davomida  ko’p  hollarda  bitta 

emas,  balki  bir  nechta  xizmat  vazifalarini  egallaydi.  Ana  shu  xizmat 

vazifalarida ko’tarilish umum e’tirof bo’yicha kar’era deb ataladi. 

Lavozimga  ham  amaliy,  ham  axloqiy,  ham  shaxsiy  sifatlari  to’kis 

insonni  tayinlashga  hamma  vaqt  katta  e’tibor  berib  kelingan.  Masalan, 

―Qobusnoma‖da ―Agar birovga amal bersang munosib odamga bergil‖

1

 

deb uqtiriladi. 

Kar’era  —  fransuzcha  (carirere)dan tarjima qilinganda olg’a qarab 

muvaffaqiyatli siljish  ma’nosini berib, bugungi kunda ijtimoiy, xizmat, 

ilmiy 

va 

faoliyatning 

boshqa 

turlarida 

mansab 

lavozimida 

muvaffaqiyatli  o’sish  sifatida  tushuniladi.  Kar’era  birgina  xizmat 

vazifasi  va  lavozimda  o’sish  ma’nosinigina  anglatmaydi.  Shuningdek, 

aktyor kar’erasi, sportchi kar’erasi, olim kar’erasi va hokazolar mavjud 

bo’lib, ular albatta xizmat vazifasi yoki lavozimda o’sish, degani emas. 

Zamonaviy  menejmentda  kar’era  ikki  nuqtai  nazardan  baholanadi. 

Birinchidan,  kar’era  —  inson  hayoti  davomida  egallaydigan  xizmat 

vazifalari, lavozimlari jamlanmasidir. Buni maqsadli kar’era, deb ham 

atashadi.  Ikkinchidan  esa,  kar’era  —  inson  hayoti  davomida  ro’y 

beradigan  qadriyatlar  va  qiziqishlar  o’zgarishidir.  Buni  sub’ektiv 

kar’era, deb atashadi. 

Ana  shu  ikki  nuqtai  nazar  inson  iloji  boricha  eng  katta  yutuqqa 

erishish  va  o’z  faoliyatidan  qoniqish  hosil  qilishi  uchun  muayyan 

                                                           

1

 

Кайковуc. Қобуcнома. Т.: Иcтиқлол, 1994. - 143-бeт.

 

---

darajada  o’z  taqdirini  nazorat  qilish,  o’z  imkoniyatlarini  boshqarish 

salohiyatiga ega ekanligini e’tirof etadi. 

Kar’era, yana bu atamaning asl tushunchasiga muvofiq olg’a qarab 

muvaffaqiyatli  siljish  deyilganda  faqat  xizmat  vazifasi  (lavozim)da 

o’sish emas, balki kasbiy o’sishni ham anglanadi. 

Menejmentda  amaliy  kar’era  tushunchasi  qo’llaniladi.  Amaliy 

kar’era  —  xodim  faoliyatning  biror  sohasida  yuqoriga  ko’tarilishi, 

ko’nikmalari, qobiliyati, malakasi hamda faoliyati bilan bog’liq holda 

rag’batlantirish  miqdorining  o’zgarishi,  hayotda  tanlangan  yo’li 

bo’yicha olg’a qarab harakati, mashhur bo’lishi, shuhrat qozonishidir. 

Amaliy kar’era xodimning o’z mehnat faoliyati kelajagi to’g’risida 

sub’ektiv  fikr  yuritish,  o’zini  namoyon  qilish  istagidan  shakllana 

boshlaydi. Bu xodimning ichki nuqtai nazari, korxona yoki tashkilotda 

o’z  o’rnini,  maqomini  sub’ektiv  tasavvur  etishidir.  Ba’zi  birovlar 

uchun  mehnat  faoliyatidagi  muvaffaqiyat  (kar’era)  xizmat  vazifalari 

(lavozimlar)  pog’onalaridan  yuqoriga  ko’tarilishdir.  Boshqalar  uchun 

esa  muvaffaqiyat  —  egallab  turgan  xizmat  vazifasi  (lavozim)da  ijod 

bilan  shug’ullanish,  kasb  mahoratini  oshirishdir.  Shu  sababli  amaliy 

kar’era turlari ko’p (11.1- rasm). 

 

Lavozimda  o’sish  uchun  ayrim  xodimlar  uzoq  muddatli  reja 

tuzishlari  mumkin.  Lekin  ko’pchilik  bunday  qilmaydi.  Sotsiologlar 

tomonidan  o’tkazilgan  tadqiqotlar  mehnatga  layoqatli  aholining  70 

Amaliy karyera 

Korxonalararo  

Ixtisoslashgan  

Korxona ichida  

Ixtisoslashmagan  

 

Vertikal  

Bosqichli  

Yashirin  

Gorizantal