Q. X. Abdurahmonov, Sh. R. Xolmo’minov, N. Q. Zokirova, A. B. Irmatova personalni boshqarish darslik

mehnatga haq to’lash 
tamoyillariga
qat’iy amal qilish korxona muvaffaqiyatli faoliyat 
ko’rsatishining asosiy omillaridan biridir. Bu tamoyillarning asosiylari 
quyidagilardan iboratdir:
1. Ish haqi mikdorini muttasil oshirib borishi.
2. Mehnat me’yorlarining mehnatga haq to’lash me’yorlariga 
muvofiqligi.
3. Mehnatkashlarning mehnatda yuksak pirovard natijalarga 
erishishdan manfaatdorliklari.
4. Mehnat unumdorligi sur’atlari o’sishining mehnatga haq to’lash 
sur’atlari o’sishidan yuqori bo’lishi.
Yuqorida keltirilgan har bir tamoyil bir necha iqtisodiy qonunlar amal 
374

---

qilishi bilan bog’liq. Masalan, mehnat me’yorlarining mehnatga haq 
to’lash me’yorlariga muvofiq bo’lishida mehnat va qiymat bo’yicha 
taqsimlash qonunlari bir yo’la amal qiladi.
Mehnatga haqto’lash tamoyillari bazisli va asosan barqarordir. 
Mehnatga haq to’lashga talablar
esa (9.23- rasm) dinamik va 
o’zgaruvchan tusga egadir.
Mehnatga haq to’lash talablari mehnatga haq to’lashni tashkil etish 
tamoyillarini hayotga to’laroq tadbiq etishga ko’maklashadi hamda 
iqtisodiyotning ahvoli, uning vazifalariga bog’liq ravishda bu tamoyillarga 
aniqlik kiritish, qayta ko’rib chiqish va o’zgartirish maqsadlariga xizmat 
qiladi. Mehnatga haq to’lashga talablar odatda me’yoriy hujjatlarda aniq 
ko’rsatmalar, yo’l qo’yish mumkin bo’lgan eng ko’p va eng kam 
chegaralarning o’rtacha ko’rsatkichlari sifatida aks ettiriladi. Mehnatga 
haqto’lashni tashkil etishda ularga rioya etish zarur.
Mehnatga haq to’lashni tashkil etish vositasi (mexanizmi) 
mehnat 
me’yorlarini mehnatga haqto’lash me’yorlari bilan bog’laydigan ijtimoiy, 
iqtisodiy, texnik, tashkiliy va psixologik chora-tadbirlar majmuasidan 
iboratdir.
Mehnatga haqto’lashni tashkil etish ikki bosqich: ishlab chiqish va 
muvofiqlashtirishdan iboratdir.