Q. X. Abdurahmonov, Sh. R. Xolmo’minov, N. Q. Zokirova, A. B. Irmatova personalni boshqarish darslik

K
q
 = X
b
/X
o’r 
100
bunda: 
K
q
 - 
qo’nimsizlik koeffitsienti;
X
b 
 - 
qo’nimsizlik sabablari bo’yicha ishdan bo’shatilgan xodimlarsoni;
X
o’r
 - 
mehnat qilayotgan xodimlarning ro’yxat bo’yicha o’rtacha soni.
Qo’nimsizlikning absentizm ko’rsatkichlari - xodimlarning uzrsiz - o’z 
xohishlari bo’yicha ishga chiqmasliklari miqdori orqali ifodalanadi. 
Absentizm quyidagicha hisoblab chiqilishi mumkin:
A = K
y
 / NK
yoki
A = C
y
 / S
bunda: 
A
 - 
absentizm ko’rsatkichi;
K
y
- muayyan davrda ishda bo’lmaslik oqibati;
K
- 
ish kunlari soni;
N
- xodimlarning o’rtacha soni;
C
y
 - 
yo’qotilgan soatlar umumiy soni;
S
- grafik bo’yicha ish soatlari soni.
Absentizm sezilarli darajadagi yo’qotishlarga sabab bo’ladi. Ular 
424

---

quyidagilardan iborat:
-
xodimning ish joyida amalda bo’lish-bo’lmasligidan qat’i nazar, 
amalga oshiriladigan majburiy to’lovlar;
-
ishda yo’q xodim o’rnida mehnat qilayotgan xodim uchun ish 
vaqtidan ortiqcha ish uchun qo’shimcha to’lovlar;
-
mashina-uskunalar bo’sh turib qolishi, mehnat unumdorligi 
pasayishi va boshqa sabablar bo’yicha yo’qotishlar.
Personalning har bir toifasi uchun ular ish xususiyatini hisobga 
oladigan baholash usullarini ishlab chiqish mumkin. Bu ish oson emas. 
Lekin baholash usullarini amaliyotga joriy qilish juda kuchli qiziqtirish 
ta’siriga ega bo’lib, har bir xodimga o’z salohiyatini xolis baholash, amaliy 
va shaxsiy sifatlaridagi mavjud kamchiliklarni bartaraf etish, mehnat 
faoliyatida yuksakroq samaraga erishish, o’z korxonasi pirovard 
maqsadlariga salmoqli hissa qo’shishga xizmat qiladi. Ayni vaqtda, 
personalni baholash kompaniya yoki firma rahbariyatiga xodimlar 
salohiyatidan samarali foydalanish, ishlab chiqarishni 
takomillashtirishning juda muhim vositasi hisoblanadi.