Q. X. Abdurahmonov, Sh. R. Xolmo’minov, N. Q. Zokirova, A. B. Irmatova personalni boshqarish darslik

Ish haqi funksiyalari

---

manfaatdorlikni ta’minlash;
-
ishlab chiqarish
-
ulush -
foydaga sheriklik orqali ishchi 
kuchining sifati, miqdori va natijasini kuchaytirish.
Ish haqining bu funktsiyalari dialektik jihatdan yaxlit bo’lib, ular 
birgalikda bo’lgan taqdirdagina ish haqi mohiyati, ishlab chiqarish 
jarayonida yuzaga chiqadigan ziddiyatlar va muammolarni anglash 
mumkin bo’ladi.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida ish haqining asosiy tarkibiy qismlari 
9.21- rasmda aks etgan.
Hozirgi vaqtda mehnat bozorida ish beruvchilar va yollanma xodimlar 
kuchlari nisbatidan kelib chiqqan holda ish haqi darajasini belgilashning 
uch usuli mavjud.
1. Davlat tomonidan belgilab quyilgan ish haqi miqdori.
2. Ish beruvchi va yollanma xodim o’rtasidagi shartnoma bo’yicha 
belgilangan ish haqi miqdori. Rasmiy jihatdan bu holatda tomonlar 
kuchlari teng, biroq ish beruvchi yollanma xodimga nisbatan ko’proq 
imkoniyatlarga ega.
3. Ish haqi miqdorini jamoa bo’lib anikdash. Bu holatda alohida bir 
xodimning ish beruvchiga nisbatan zaif kuchi personalning o’z 
manfaatlarini himoya qilish imkoniyati bilan mustahkamlanadi.
An’anaviy ish haqi
mikdrrining uzgarishi (ortishi) uch holatda: 
xodim kar’erasi (lavozimda o’sishi va pasayishi), korxonada ish haqi 
umumiy miqdorining o’zgarishi hamda vaqt-vaqti bilan har bir xodimni 
ragbatlantirish miqdorini qayta ko’rib chiqilishi natijasida ro’y beradi. 
Hozirgi sharoitlarda ish haqi umumiy darajasining o’zgarishi amalda 
o’rtacha ish haqi miqdorini muttasil oshirib borish jarayonidir.
Narx-navoning o’sishi (pulning qadrsizlanishi) va mehnat 
unumdorligining ortishi bugungi iqtisodiyotda barqaror omilga aylanib, 
371
Shaxsiy ish haqi 
Asosiy ish haqi 
Bozorning tarkibiy 
qismi
Ijtimoiy tarkibiy 
qismi
Natijaning tarkibiy 
qismi
Ish joyidagi talablar
Bozorda muayyan 
turdagi mehnat 
resurslari cheklangan 
holatdagi ustamalar
Moddiy ahvolini 
muvofiqlashtirish 
Ish haqi to’lash 
tamoillari
Malaka 
Mukofotli ish haqini 
to’lash 
Ishbay ish haqini 
to’lash 
Hodimni firmaga 
“bog’lab qo’yuvchi” 
to’lovlar
Mehnat staji
Ish natijasi bilan 
bog’liq bo’lgan 
to’lovlar 
Vaqtbay ish haqini 
to’lash