Q usmonov, U. Jo‘rayev, N. Norquloy о ‘zbekiston tarixi

40-  §.  XIX  asr  birinchi  yarmida  Markaziy 
Osiyo  uchun  Buyuk  Britaniya  —
Rossiya  raqobatchiligi
XIX  asming  birinchi  yarmida  Buyuk 
Raqobat  sabablari 
„  
n 
,  ,  ,, 
.  ,  .
Britaniya va  Rossiya  davlatlan  о rtasi-
da  Buxoro,  Xiva,  Qo‘qon  xonliklari  hududlari  uchun  raqobat- 
chilik  kuchayib,  keskinlashib  ketdi.  Raqobatchilikning  kucha- 
yishiga  quyidagilar  sabab  bo‘ldi:
a)  Buyuk Britaniya  va Rossiyaning  Markaziy  Osiyo hisobiga 
yangi  mustamlakalarga  ega  bo‘lish  yo‘lidagi  urinislilari;
b)  o‘z  mollarini  sotish  va  undan  mo‘may  daromad  olish 
uchun  Markaziy  Osiyo  bozorlarini  egallash  istagi;
d)  Markaziy  Osiyoning boy  xomashyo  manbalariga  ega  bo‘- 
lishga  intilislilari.
Bu  omillar  dunyodagi  ikki  yirik  mustamlakachi  davlatlar 
manfaatlarining  to‘qnashuviga  olib  keldi.
Hindistonda  mustahkam  o‘rnashib  olgan  ingliz  mustam- 
lakacliilari  o‘zlari tuzgan  Ost-Indiya  (Sharqiy Hindiston)  kompa- 
niyasi  orqali  Markaziy  Osiyo  tomon  siljishga  urindilar.  Ulaming 
maqsadi  Rossiyaning  o‘zbek  xonliklaridagi  ta ’sirini  yo‘qqa 
chiqarish  hamda  xonliklami  o‘z  ta’sir  doirasiga  olishdan  iborat 
edi.  Buyuk  Britaniya  hukmron  doiralari  xonliklaming  icliki  va 
tashqi  ahvolini,  ulami  bog‘lab  turgan  yo‘llami  aniqlash,  xonlar 
bilan  aloqa  o‘matish  maqsadida  maxsus  ekspeditsiyalar  yubora 
boshladi.  Ekspeditsiyalar  zimmasiga,  ayni  paytda,  mahalliy  nu- 
fiizli  kuchlar  bilan  aloqa  o‘matish  vazifasi  ham  yuklatilar  edi. 
146

---

т 
. 
Ingliz  ekspeditsiyalandan  bin  U.  Murk-