Q usmonov, U. Jo‘rayev, N. Norquloy о ‘zbekiston tarixi

34-  §.  Qo‘qon  xonligida  iqtisodiy  hayot
Qishloq  xo‘jaligi
Qo‘qon xonhgida aholi  sun’iy sug‘orish 
mahoratini  mukammal  egallagan  edi. 
Suvdan  oqilona  foydalanilardi.  Xonlikda  asosiy  qishloq  xo‘jaligi 
ekini  bug‘doy  bo‘lgan.  Shuningdek,  meva,  sabzavot  va  poliz 
ekinlarining  deyarli  barcha  turlari  yetishtirilgan.  Chorvachilikda 
makkajo‘xori  va  beda  yetakchi  o‘rinda  turgan.
Xonlikda  paxtacliilik  ham  alohida  o‘rin  egallagan.  Farg‘ona 
vodiysining ko‘pgina dehqonlari paxtakor bo‘lib,  paxtacliilik yildan 
yilga  rivojlana  bordi.  Rossiyaning  Markaziy  Osiyodan,  awalo, 
Qo‘qondan  paxta  sotib  ola  boshlashi  bu  ekin  maydonlarining 
yanada  kengayishiga  sabab bo‘ldi.  Paxta  savdosiga hatto boj  ham 
bekor qilindi.  Shu sababli  Qo‘qon savdogarlari Rossiyaga serqatnov 
bo‘lib  qolishdi.  Talabning  o‘sib  borislii  bilan  paxta  narxi  ham 
osliib  bordi.
12 4

---

Yer egaligi
Qo‘qon  xonligida  yer  egaligining  quyi- 
dagi  shakllari  mavjud  bo‘lgan:  l.Amlok 
yerlari.  2. Xususiy  mulk  yerlari.  3.  Vaqf  yerlari.  Mamlakatdagi 
butun  yer  davlatniki  edi.  Shuning  uchun  ham  xususiy  yer 
egalari  aslida  yerga  emas,  balki  undan  olinadigan  mahsulot 
hamda  shu  yerlarda  qurilgan  imoratlarga  egalik  qilar  edilar. 
Mulklarning  ko‘pchiligi  30  sotixdan  60  sotixgacha  bo‘lgan. 
Yerlar  ishlov  berish  uchun  dehqonlarga  ijaraga  berilar  edi.
Dehqonlar  xon  yerlarida  ham  mehnat  qilar  edilar.  Xon 
yerlarida  ishlash  uchun  majburan  safarbar  etilganlar  soni  10 
ming  nafargacha  yetardi.  Ular  mardikorlar  deb  atalardi.
Xonlikda xususiy yerlarda hosilning  1/4  qismi uchun yollanib 
ishlovchi  yersiz,  ot-ulovsiz  kambag‘allar  chorikorlar  deb  atalar 
edi.  Bundan  tashqari,  korandalar  deb  ataluvchilar  ham  bo‘lib, 
ular  hosilning  1/4  dan  1/2  qismigacha  yerlami  ijaraga  olib,  o‘z 
mehnat  qurollari  bilan  yollanib  ishlar  edilar.