Q usmonov, U. Jo‘rayev, N. Norquloy о ‘zbekiston tarixi

Shaharlar
10 9

---

qal’a kabi qal’a shaklida qurilgan shaharlar qoraqalpoq xalqi tomo- 
nidanyaratilgan me’morchilik madaniyati yodgorliklari hisoblanadi.
Shaharlarda XIX asr boshlarida 318  maktab,  Qoraqum eshon, 
Qalila  oxun,  Egambergan  oxun,  Oyimbet  eshon  mavzelarida, 
Eshonqal’ada  madrasalar  mavjud  bo‘lgan.  Hunarmandlar  12— 
13  yoshli bolalami  shogirdlikka  qabul qilib,  ularga hunar sirlarini 
o‘rgatganlar.  Qoraqalpoq  yoshlari  Xiva va  Buxoro  madrasalarida 
ham  ta’lim  olganlar.
Qoraqalpoqlaming  xalq  og‘zaki  ijodi 
0  or 
juda  boy.  Qoraqalpoq  folklor  namu-
nalari  20  jildligining  nashr  etilgani  fikrimizning  dalilidir.  Ular 
so‘z  ustalari  bo‘lgan  chechanlami,  baxshi  (jirov)lami  sevadilar. 
El  oqsoqollari,  rahbarlari  yonidan  qissaxonlar  arimagan.
0 ‘zbeklaming  Afandisi  kabi  qoraqalpoqlaming  qiziqchisi — 
0 ‘mirbek  laqqisi  bor.  0 ‘mirbek  laqqi  o‘z  og‘zaki  latifalarida 
ayrim  shaxslar  va  jamiyatdagi  kamchiliklar  ustidan  kuluvchi 
xalq  qahramoni  sifatida  gavdalangan.  U  adolatsiz  amaldorlar, 
qozilar,  so‘zi  bilan  ishi  mos  kelmaydigan  mhoniylar  kirdikor- 
larini  fosh  qilib,  mardlik,  to‘g‘rilik,  haqiqat,  adolatni  kuylagan. 
U  o‘z  latifalarini  yengil  mutoyiba,  achchiq  hajv  bilan  ixcham 
ifodalab,  tinglovchilami  xursand  qilgan.
Qoraqalpoqlaming qahramonlik dostonlari qadimdan ma’lum. 
Ulardan  ,,Qirqqiz“,  ,,Alpomis“,  ,,Qublon“,  ,,Mastposhsho“, 
,,Edigey“  dostonlarida  qoraqalpoqlaming  voqealarga  boy  tarixi 
kuylanadi.  M asalan,  ,,Edigey“  dostonida  Amir  Temur, 
To‘xtamish  faoliyati  bilan  bogliq  voqealar  bayon  etilsa,  „Qirq- 
qiz“da  qoraqalpoq xalqining  ozodlik  kurashi,  Xorazm  xalqining 
Eron  shohi  Nodirshohga  qarshi  kurashi  o‘z  badiiy  ifodasini 
topgan.
Qoraqalpoqlaming  xalq  qo‘shiqlarida  el-yurt  yolboshchi- 
lari,  qahramonlari  — Maman  botir,  Esangeldi  mahram,  Oy- 
do‘stbiy,  Emazarbiylar  uluglanadi.
Qozoq ma’rifatparvar  olimi  Cho‘qon Valixonovning:  „Qora- 
qalpoqlar  sahrodagi  ham  birinchi  shoir,  ham  qo‘shiqchilar- 
dir“,  degan  so‘zlari  bejiz  aytilmagan.