Q usmonov, U. Jo‘rayev, N. Norquloy о ‘zbekiston tarixi

29-  §.  Qoraqalpoq  xalqi  madaniyati
Turmush  tarzi
V
т  !1
s
k j
0 ‘tov.
Qoraqalpoqlar  uzoq  yillar  davomida 
ko‘chmanchilik  turmush  tarzidan  o‘t- 
roqlikka  o‘tish jarayonini  boshidan  kecliirdilar.  Aliolining  asosiy 
qismi o‘tov va paxsa uylardan iborat ovullarda yashardi. Keyinchabk 
qo‘rg‘on (qal’a) va shaharlar vujudga keladi.  Qo‘rg‘onlaming to‘rt 
tomoni  devor yoki  baland  tepalar bilan  o‘rab  olinardi.
Q oraqalpoqlar  bir  necha 
urug‘lardan  shakllangan  b o ‘lib, 
har  urug‘  a’zosi  o ‘z  urug‘ining 
m ustahkam ligini  t a ’m inlashga 
intilardi.  Bir urug‘  ichida qiz olish, 
qiz  berish  taqiqlangan  edi.  Shu 
boisdan  boshqa  urug‘dan  qiz  olib 
qocliish odatiy hodisa hisoblanardi.
Ma’lum  vaqt  o‘tgach  qiz  olib  ke- 
tilgan  joy  ma’lum  qilinib,  qiz  to- 
m onning  ota-onasi,  yaqin  qa- 
rindoslilari  va  urug‘  oqsoqoli  turli  sarpolar bilan  siylanib,  to‘yga 
rozilik  olinardi.  To‘yda  baxshilar  dostonlardan  qo‘shiqlar  kuy- 
lashardi,  aytishuvlar avjiga chiqardi.  Polvonlar va botirlar kurash- 
ga tushardi.
Qoraqalpoqlar qishlovni ko‘pincha  dengiz va daryo bo‘ylarida 
o‘tkazganlar.  Arava,  qayiq,  sol  va  ot  asosiy  transport  vositasi 
bo‘lgan.  Qoraqalpoqlar kiyim-kechagida milliybkka alohida e’tibor 
berganlar.  Bu  narsa  ayniqsa  ayollar  va  qiz  bolalar  savkeli  (qalin 
bo‘zdan  tikilib,  kumush  va  maijonlar  bilan  bezatilgan  bosh 
kiyimjda  yaqqol  namoyon  bo‘lgan.
Qoraqalpoqlar  Qo‘ng‘irot,  Chimboy, 
Xo‘jayli  kabi  yirik  shaharlami  bunyod 
etganlar.  Shulardan  Qo‘ng‘irot  va  Chimboy  qoraqalpoqlaming 
ma’muriy  markazlari  bo‘lgan.  Bu  shaharlar  XVII  asr  oxiri  — 
XVIII  asr boshlarida barpo  etilgan.
Xo‘jayU  shahri Orol va Xiva orabg‘idagi savdo markazi bo‘lib, 
bojxona shu shaharda joylashgan.  Shaharlar og‘ir mehnat evaziga 
baland  devorlar  bilan  o‘rab  olingan,  shahar  iclikarisida  ko‘rkam 
binolar,  saroylar  barpo  etilgan.
Janaqal’a,  Oydo‘stqal’a,  Emazarqal’a,  Ko‘ko‘zakqal’a,  Eshon-