Q usmonov, U. Jo‘rayev, N. Norquloy о ‘zbekiston tarixi

Soliq  tizimi  va 
majburiyatlar
qabristonlarning  asosiy  sarf-xarajatlari,  shuningdek,  talaba, 
mudarris  hamda  mutavallilarga  beriladigan  nafaqa  va  maoshlar 
vaqf  yerlaridan  olinadigan  daromad  hisobidan  qoplanar  edi. 
Vaqf  mulkini  mutavalli  tasarruf  etishi  belgilab  qo‘yilgan  edi.
Amirlikda asosiy soliq xiroj deb atalgan. 
U  hosil  ulushidan,  asosan,  mahsulot 
bilan to‘lanardi. XIX asrda xirojning bir 
qismi  pul  bilan  ham  yig‘iladigan  bo‘lgan.  To‘lanadigan  xiroj 
miqdorini  aniqlashda  amlokdor  o‘z  odamlari  bilan  dehqonchilik 
dalasiga  chiqib,  qishloq  oqsoqoli  ishtirokida  hosil  miqdorini  ko‘z 
bilan  chamalab  aniqlab  chiqqan.
Xirojdan tashqari bog‘,  poliz,  ekilgan yeriardan  tanobona  deb 
atalgan sohq ham olingan. Bu sohqning miqdori ekinzoming bozorga 
uzoq-yaqinhgiga qarab belgilangan.
Keyinchalik polizlarga yangi sohq — qo ‘sh puli solinadigan bo‘ldi. 
Uning miqdori yer haydashga yaroqli har bir juft ho‘kiz hisobidan 
kelib  chiqib belgilangan.
Sohq tizimi orasida zakot deb atalgan sohq ham bo‘lgan. Uning 
miqdori sohq solinadigan narsa qiymatining 2,5% ini tashkil etgan.
Zakot sohg‘iga,  asosan,  chorva mollari egalari va  savdogarlar 
tortilgan.
Tanobona,  zakot,  qo‘sh  puli  sohqlari  esa  faqat  pul  shaklida 
olingan.
Kanallar,  inshoot,  qal’a,  ko‘priklar,  yo‘llar  ta’miri  hashar 
yo‘li  bilan  amalga  oshirilgan.  Boshda  hasharchilar  oziq-ovqat 
bilan  ta’minlangan.  XVIII  asrdan  boshlab  hasharga  keluvchilar 
oziq-ovqati,  ish  asboblari,  ot-aravasi  bilan  kelishi  lozim 
bo‘lgan.
Markaziy  Osiyoda,  jumladan,  Buxo- 
ro  davlatida  ham  qishloq xo‘jaligining 
taqdiri  sun’iy  sug‘orishning  qanchalik 
to‘g‘ri  hal  etilganligiga  bog‘liq  edi.
Shuning  uchun  ham  XVIII  asrda  sug‘orish  tarmoqlarining 
kengaytirilishiga  alohida  e’tibor  berildi.  Zarafshon  daryosida 
Xurmo  va  Sarazm  nahr  (ariq)lari  chiqarilgan.  Ulaming  biri  to‘rt 
chaqirim,  ikkinchisi  uch  chaqirim  uzunlikda  bo‘lgan.
Amir  Shohmurod  zamonida  40  chaqirim  (1  chaqirim  0,9 
km  ga  teng)  uzunlikdagi  Qozonariq  (Urgut  tumanini  su- 
g‘organ),  24  chaqirim  uzunlikdagi  Toyman  arig‘i,  24  chaqirim