Q. Shodiyeva nutq 0 ‘stirish uslubiyoti

go'sht
s o ‘z in i 
in to n atsiy a b ila n ajra tib a>iadi).
N o i l a . S h u h r a t aka, g o ‘s h t k e r a k e m a s .
O s h p a z S h u h r a t . N i m a u c h u n ? G o ‘sht o z i q - o v q a t
m ahsuloti e m a s m i?
N o i l a . G o ‘sht oziq -o v q a t m a h s u l o t i, a m m o siz sabzili k o tle t 
ta y y o rla m o q c h is iz , d e m a k , sabzi kerak.
O s h p a z S h u h r a t . Voy, t o kg kri! Q i y m a tayyorlash k e r a k , 
sabzini m a y d a la sh kerak. H o z ir m e n u n i s a b z a v o t m a y d a la g ic h g a
solib o 't k a z a m a n , q i r g ï c h d a m a y d a l a s h h a m m u m k i n , k e y in
sabziga y o r m a ( m a n n i y y o rm a ) q u y a m a n , t u x u m c h a q ib s o l a m a n .
M e n t o ‘g ‘ri a y t m a d i m m i? B e h z o d , n i m a d e y s a n ?
B e h z o d . Y o rm a n i q u y m a y d ila r, soladilar. (Agar B e h z o d
xatoni tuzata o lm a sa , oshpaz S h u h ra tn in g o kzi xatosini eslab, u n i 
tuzatadi.)
14 — Q. Shodiyeva 
2 0 9

---

O s h p a z
S h u h r a t .
E n d i k o tle t q i l a m a n . h o z i r u n g a
botirib o l a m a n , L o la , u n n i t o ‘kad ilarm i yoki q u y a d ila rm i?
L o l a . U n n i t o ‘kadilar.
O 
s h p a z S h u h r a t . Endi tovaga yog'n i to 'k a m a n va kotletni 
q o v u r a n ia n , t o ‘g ‘r im i ? R a ’n o , balki n i m a n i d i r t o ‘g 'ri a y t m a -
g a n d irm a n ?
R a ’ n o . S h u h r a t aka, yog‘ni to 'k m ay d ilar, quyadilar. H a m m a
suyuq n a r s a la rn i q u y a d i la r , s o c h ilu v c h a n n a rsa la rn i esa to 'k a d i l a r
( s o c h a d i la r ) , q a t t i q n a r s a la rn i s o ladilar. ( R a ' n o n i b u ja v o b n i 
aytishga o l d i n d a n ta y y o rla sh m u m k in .)
O s h p a z S h u h r a t . H a, ha, R a 'n o , m e n e n d i es la d im , 
suvni, q a y m o q n i , y o g kni va b o s h q a s u y u q n arsalarn i q uyadilar; 
y o r m a n i, t u z n i , s h a k a r n i , u n n i s o la d ila r ( t o ‘kadilar), g o ‘sh tni, 
s ab z av o tlarn i, s a r y o g 'n i to v ag a, t o v o q q a q o ‘yadilar. M e n b u larn i 
e s i m d a n c h i q a r m a s l i g i m u c h u n , s e n L o b a r , y a n a b i r m a r t a
b u larn i m e n u c h u n ta k ro r la , n im a la rn i q u y ish m u m k in ?
L o b a r .
H a r q a n d a y s u y u q n a r s a l a r n i : s u v n i, y o g ‘ni, 
q a y m o q n i, s u tn i q u y a d ila r .
O s h p a z S h u h r a t . Yaxshi, Lobar. K a rim , n im an i solish 
m u m k i n ?
K a r i m . Y o r m a , u n , tu z , s h a k a r solinadi.
S h u t a r i q a re ja d a g i s u h b a t d a v o m e ta d i. B u n d a y m a s h -
g ‘u lotla rni o 't k a z i s h ta rb iy a c h id a n o l d i n d a n tayyorgarlik k o 'rish n i 
talab e tadi. B u n i n g u c h u n t a ’limiy o ‘yin rejasini tuzib olish, 
ishtirok 
e t u v c h i l a r n i ta n la s h , v o q e a la r n i n g borish in i n a z o ra t 
qilish lo zim . B u n d a y m a s h g 'u l o t l a r b o l a l a r n i n g n u tq in i faol- 
lashtirish m a q s a d i d a tash k il etilad i, s h u n i n g u c h u n s o 'z la s h u v d a
b o la la r n in g
fu
ol i s h tir o k etish larin i n a z a r d a tu tish kerak.
S u r a tl a r bitan o ‘tkazilad¡gan m ashg‘ulotlarda bolalarni so*z- 
lashuv nutqlga (dia lo g g a) o ‘rgatish. 
M a k t a b g a c h a tarbiya y o sh i- 
d ag i b o l a l a r g a t a ' l i m - t a r b i y a b e r i s h d a s u r a t l a r d a n b o l a l a r n i
s o 'z la s h u v n u t q i g a v a hik o y a qilishga o ‘rgatish vositasi sifatida 
foy d a la n ila d i. B o g 'c h a y o sh id ag i b o la la r n in g n u tq in i o 's tiru v c h i, 
t a s a w u r l a r i n i k e n g a y t i r u v c h i seriyali s u r a t l a r d a n f o y d a la n ish
m u m k i n .
T a ’limiy o ‘y i n l a r h a q id a I V b o b d a t o ‘liq m a l u m o t l a r berilgan. 
„ Biz o ky n a y a p m i z “ ( m u a l l i f — Y. G . B a tu r i n a ) , ,,U y h a y v o n la r i“ 
(m u allif — S. A. V e re te n n ik o v a ), „Yil fasllari“ , „ Y o w o y i hayvon- 
l a r “ . B o la la r b o g 'c h a s i d a o n a lili m a s h g 'u l o t l a r i d a l u g ka v i y -

---

m a n t i q i y m a s h g ‘u l o tla r a lb o m id a g i (B .A. К и р ю ш к и н , Ю .С . 
Л я х о в с к а я . А л ь б о м с л о в а р н о - л о г и ч е с к и х у п р а ж н е н и й н а
з а н я т и я х п о р о д н о м у я з ы к у в д е т с к о м с а д у . М .. 1973.) 
„ Q is h la b qolu v ch i q u s h la rn i b o q is h “ , „ S a b z a v o t l a r yetishtirish 
( p a r v a r i s h q i l i s h ) “ , „ Y a n g i yil b a y r a m i “ v a h o k a z o l a r d a n
foydalaniladi.
B o g kc h a y o sh id ag i b o la la r n i idrok q ilis h g a ta y y o rla sh h a r xil: 
b o la la r n in g fikr yuritishiga tu rtk i b o l a d i g a n q i s q a v a a n iq savollar 
b e r i s h , m u s i q a t i n g l a s h ( m a s a l a n , „ K u z k u n i a r i “ s u r a t i n i
k o ‘rish d a n a w a i k u z h a q id a g i m u s iq a asari t i n g la n a d i ) : tarbiya- 
ch i qish fasli t o kg krisidagi u n c h a katta b o l m a g a n s h e 'r n i aytib 
b e r a d i ( „ Q i s h k i o ‘y i n l a r kk s u r a ti n i k o kz d a n k e c h i r i s h m a s h -
g 'u lo tid a n a w a l ) va hokazolar. Surat b o 'y i c h a s u h b a t m a s h g kulotiga 
t a y y o rla n ish v a u n i o 't k a z i s h t a rb iy a c h ig a m a ’lu m bir qiyin- 
ch ilik la r tu g 'd ira d i. B olalar s u r a tn in g m a z m u n i n i tu sh u n tirish lari 
va u l a r d a ijo d iy - e m o tsio n a l m u n o s a b a t l a r n i h o sil qilish u c h u n
tarb iy a ch i, eng a w a l o , bo lalarg a rasm m a z m u n i n i yaxshi tu sh u n ib
olishlariga y o rd a m b e r a d ig a n h a r xil savol v a t o p s h i r iq la r n i o ld in - 
d a n o ‘ylab q o kyishi kerak. M isol t a riq a sid a „ Q is h k i o ‘y in l a r “ 
n o m li surat b o ‘y ich a (k a tta g u r u h d a „Yil fasllarik‘ seriyali su ra td a n
foydalaniladi) o ‘tkaziladigan m ash g 'u lo tn in g n a m u n a s i n i keltiramiz.
T a r b i y a c h i b o l a l a r d a n
y i i n i n g q a y s i f a s i i b o s h l a n g a n l i g i n i ,
q i s h n i n g q a y s i o y i c k a n l i g i n i s o ‘raydi.* B o l a l a r n i n g j a v o b i n i t i n g -
l a y d i v a d a v o m e t t i r a d i :
— Q ish — y iin in g ajoyib fasli, t o ‘g ‘ri e m a s m i ? B olalar qish 
faslida sayrdan uylariga qaytgilari kclm aydi, c h u n k i k o ‘c h a d a j u d a
qiziq, ajoyib narsalar j u d a k o ‘p -d a . C h a n g l d a , k o n k id a va c h a n a d a
u c h is h , x o kkey o ky n a sh , q o r d a n q o rq iz , q o r b o b o , uy, m in o ra , 
q a s r va h o k a z o la r yasash m u m k i n . Q is h fasli t o ‘g ‘risida j u d a
k o ‘p sheV iar, h ik o y a va e r t a k l a r yozilgan, s u r a t l a r h a m chiziigan. 
T a rb iy a c h i qish fasli h a q id a g i s h e ’rla r d a n b irin i ay tad i. „Q ishki 
o ‘y in la r “ n o m li su ra tn i d o s k a g a ilib q o 'y a d i v a b i r q a n c h a savol­
l a r beradi:
— Bu ra sm n i q a n d a y n o m l a s h m u m k i n ? Y iin in g qaysi fasli 
va k u n n in g qaysi vaqti ta s v irla n g a n ? Bu q i s h k u n i d a o b -h a v o
q a n d a y ? Siz k u n iliq va q u y o s h l i ekan lig in i q a n d a y an iqladingiz? 
Q is h n in g iliq, q u y o sh li k u n l a r i d a n birid a b o l a l a r say rg a chiqishdi. 
H a m m a g a k o ‘nglidagi ish topildi. S iz la r m e n i n g ay tg a n la rim g a
q o ‘shilasizlarm i? 
B uni siz q a n d a y tasd iq la y siz ?

---

1. B o g l a n i s h l i n u t q va uni m a k ta b g a c h a tarb iya yoshidagi b ola larda 
r iv o j l a n i s h x u su siy a tla ri h a q i d a n i m a l a r n i bilib o ld in g iz ?
2. B o l a l a r b ila n s o ‘z!ashish — d ia lo g n u t q n i s h a k l l a n t i r i s h n i n g
a s o siy uslubi ekanligi h a q i d a t u s h u n c h a bering. T a rb iy a c h i bola - 
la rn i s o ' z l a s h i s h n u tq ig a q a y s i m a s h g 'u l o t l a r d a o ‘rgata di?
3. B o l a l a r n i d ia lo g n u t q q a o 'r g a t i s h d a s u h b a t m a s h g 'u l o t i n i n g
a h a m i y a t i n i m a d a ?
4. Q a n d a y s u h b a t t u r l a r i n i b ila siz ? U l a r n i n g m a z m u n i h a q i d a
n i m a l a r n i bilasiz?
5.
H a r b i r s u h b a t n e c h a q i s m d a n ib o r a t va liar b ir q i s m n i n g
p e d a g o g i k q i m m a t i n i m a d a n ib orat?
6. S u h b a t m a z m u n i va n ia v z u la ri h a q i d a m a 'l u m o t bering.
7. T a rb iy a c h i suhbatg a q a n d a y tayyorlanadi va uni o l k a z i s h d a n im a - 
la rg a e ’t i b o r b e r a d i?
8. S u h b a t g a o ‘rg atish va t a r b i y a la s h usullari n i m a l a r d a n ib o r a t?
9. T a ' l i n i i y
0
‘y i n l a r b o l a l a r n i n g s o ’z l a s h u v n u t q i n i o 's t i r i s h d a
q a n d a y a h a m iy a tg a ega?
10. S u r a t l a r b ila n o ' t k a z i l a d i g a n m a s h g ‘u lo tl a r d a b o la la rn i s o ‘zla- 
s h u v n u t q i g a o ' r g a t i s h n i m a d a n ib o ra t?