|
Olingan natijalarning miqdoriy va mazmuniy
tahlili
Ma’lumki, temperamentning sngvinik, xolerik, flegmatik, melanxolik
kabi tiplari mavjud. Temperamentning bu tiplari G. Ayzenk metodikasi orqali
asosan 2 shkala: ekstroversiya-introversiya va neytrotizm – bo’yicha aniqlanadi.
EKTROVERSIYA – kishining tez munosabatga kirishuvchanligi, yangi
taasurotlarga chanqaoqligi, qo’zg’aluvchanligi bilan bog’liq. Ekstrovertning
do’stlari ko’p bo’ladi. Ular o’zlarini erkin to’tishga, vaziyat ta’sirida harakat
qilishga moyil bo’ladi. Ekstrovert so’zamol, xushchaqchaq, hazilni yaxshi
ko’radi. Bunday kishilar betashvish, oq ko’ngil, xushchaqchaq, optimist,
kulishni yoqtiradigan, serharakat bo’ladi. Ular agressivlikka, qiziqqonlikka
moyil bo’ladi. Ularning Emotsiyalari qat’iy nazorat qilinmaydi, ularga hamisha
ham to’liq ishonib bo’lmaydi.
INTROVERT – bosiq tabiatli, tortinchoq, o’zini taxlil qilishga moyil,
odamlar bilan muloqotda bo’lishdan ko’ra kitob o’qishni yoqtiradi, o’zini
nazorat qila oladi, juda yaqin tanishlaridan tashqari boshqa kishilardan o’zini
chetga tortib yuradi. Harakatlarini oldindan o’ylab, rejalashtiradi, bexosdan
paydo bo’ladigan intilishlarga ishonmaydi. Qaror qabo’l qilishga jiddiy
munosabatda bo’ladi, har bir narsada tartibni yaxshi ko’radi, his-tuyg’ularni
174
nazorat qila oladi, jahli chiqmaydi. Biroq pessimistroq bo’lib, ahloqiy
normalarni qadrlaydi.
NEYROTIZM – kishining emosional jihatdan turg’unligi darajasini
belgilaydi. Emosional turg’un kishilar, emosional holatlarining stabilligi (ko’p
o’zgarmasligi, yetukligi, yangi sharoitlarga qiynalmay yaxshi moslasha olishi)
bilan ajralib turadi.
Emosional noturg’un kishilar juda asabiy, noturg’un, yaxshi moslama
olmaydigan bo’ladilar. Testda sinaluvchilarning javoblarining to’g’ri yoki
noto’g’riligini nazorat qilish uchun yana bir shkala – o’zini yaxshi ko’rsatishga
intilishini belgilaydi. Boshqacha qilib aytganda «yolg’on javob shkalasi»
deyiladi.
Metodika 60 ta savoldan iborat, jumladan 24 tasi introversiya –
ekstroversiya shkalasiga, 24 tasi neyrotizm shkalasiga va 12 tasi «yolg’on
javob» shkalasiga taaluqli.
1. Ekstroversiya – introversiya quyidagi savollarga berilgan ijobiy (ya’ni
«+» belgisiga ega) javoblar yig’indisiga qarab aniqlanadi: № 1, 3, 9, 11, 14,
17, 19, 22, 25, 27, 30, 35, 38, 41, 43, 46, 49, 53, 57 va quyidagi
savollarga berilgan rad javoblar, ya’ni «-» belgisiga ega javoblar yig’indisiga
qarab aniqlanadi: 6, 33, 51, 55, 59. bu yig’indilar qo’shilib umumiy ball
aniqlanadi.
2. Emosional turg’unlik darajasi quyidagi savollarga berilgan ijobiy
(ya’ni «+» belgisiga ega) javoblar yig’indisiga qarab aniqlanadi 2, 5, 7, 10,
13, 15, 18, 21, 23, 26, 29, 31, 34, 37, 39, 42, 45, 50, 52, 54, 56, 58,
60.
3. O’zini yaxshi ko’rsatishga intilish (yolg’on javob shkalasi) darajasi
quyidagi: 8, 16, 24, 28, 36, 44 – savollarga ijobiy «+» belgili (javoblarning
va quyidagi: 4, 12, 20, 32, 40 – savollarga rad) (ya’ni «-» belgili) javoblarning
mos, ya’ni to’g’ri kelish soniga qarab aniqlanadi.
Olingan natijalar quyidagi jadvallarga qarab baholanadi.
Ekstroversiya – introversiya darajasini baholash jadvali:
Introversiya
Ekstroversiya
Yuqori
darajada
me’yorida
me’yorida
Yuqori
darajada
1 – 7
8 - 11
12 – 18
19 – 24
2. Neyrotizm (emosional turg’unlik-noturg’unlik) darajasini baholash
jadvali:
Emosional turg’unlik
Emosional noturg’unlik
Yuqori
o’rtacha
yuqori
juda yuqori
10 gacha
11 - 14
15 - 18
19 – 24
3. O’zini yaxshi ko’rsatishga intilish darajasining ko’rsatkichi 4-5 ball
bo’lsa, bu yuqori chegaradagi ko’rsatkich hisoblanadi va bu sinaluvchining o’zi
to’g’risida yaxshi taassurot qoldirishga harkat qilganligidan dalolat beradi.
Buning boshqa ko’rsatkichlarga ham ta’siri bor. Chunki bu
sinaluvchining savollarga javob berishdagi rostgo’ylik darajasining o’ziga xos
ko’rsatkichidir. Agar sinaluvchi bu shkala bo’yicha 4-5 ball va yuqori
175
ko’rsatkichga ega bo’lsa, olingan natijalarni taxlil qilishda buni hisobga olish
zarur.
Bu metodika orqali temperamentini aniqlashda quyidagi sxemadan
foydalaniladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
