Q. M. Murodov, D, Q, Murodova

Javob
:
10-
masala
. Alanga–ionizatsion detektorning propanga nisbatan 
sezuvchanlik chegarasi 1,5•10
-8 
mg/s. Hajmi 1 ml bo„lgan namuna 
tarki-bida hajm jihatdan 10
-3
% butan mavjud. Butan uchun 
kolonkaning sama-radorligi 1000 nazariy tarelka. Bo„g„ining zichligi 2,7 
mg/ml bo„lganda, butanning tutilish vaqti 4 minut. Ushbu sharoitlarda 
asbob namuna tarkibidagi butanni sezish-sezishmasligini isbotlang. 
Yechish
. Butan va propan gomolog moddalar hisoblanadi. Shuning 
uchun detektorning sezuvchanligi ikkala modda uchun deyarli bir xil. 
Namuna tarkibidagi butan massasini aniqlaymiz. 
⁄
 
Vaqt birligida butan xromatografik cho„qqisining enini aniqlaymiz: 
√ 
⁄ √
⁄
Xohlagan xromatogramma enining qiymatida aniqlanayotgan 
moddaning 95% miqdori mavjud bo„ladi. Shu nuqtai – nazardan 30 
sekund davomida mavjud butanning 95% detektor orqali o„tadi. 
Shunday qilib, 
⁄
⁄
Demak, detektor sezuvchanligi yetarli darajada. Ushbu sharoitlarda 
asbob butanni sezadi. 
Javob
: detektor sezuvchanligi yetarli darajada. Ushbu sharoitlarda 
asbob butanni sezadi. 
11 –
masala.
Fenolning organik erituvchidagi 0,02; 0,04; 0,06; 
0,08; 0,10% li standart eritmalari xromatografik analiz qilinganda, 
quyidagi yuzaga ega bo„lgan xromatografik cho„qqilar hosil bo„ldi: 12; 
23; 36; 47; 61 mm
2
. Shunday erituvchi orqali (10 ml hajm, zichligi 0,85 

---

68 
g/sm
3
) fenol bug„lari bo„lgan 1 m
3
havoni o„tkazdik. Konsentrat 
xromatografik analiz qilinganda, yuzasi 30 mm
2
bo„lgan xromatografik 
cho„qqi oldik. Havo tarkibidagi fenol miqdorini toping. 
Yechish
. Masala shartidagi qiymatlar bo„yicha darajalash chizig„ini 
chizamiz. 
Grafikdan noma‟lum konsentratsiyani topamiz:
mass.
10 sm
3
erituvchidagi fenol massasini topamiz: 
⁄
Shuncha miqdordagi fenol 1 m
3
(1000 l) havoda bo„ladi. Fenolning 
massa ulushini aniqlaymiz: 
⁄
⁄
⁄
Javob
: 
⁄
12
- masala
. Tarkibida hajm bo„yicha 12,1% propan va 87,9% azot 
bo„lgan darajalash aralashmasining 1,0; 2,0 va 3,0 sm
3
miqdori 
xromatografik analiz qilinganda mos ravishda yuzalari 427, 846 va 1272 
mm
2
teng bo„lgan propan xromatografik cho„qqilari olindi. Agar 
noma‟lum aralashmadan 2,5 sm
3
namuna yuborilsa, xromatografik 
cho„qqi yuzasi 1006 mm
2
bo„lsa, namuna tarkibidagi propanning hajmiy
miqdorini aniqlang. 
Yechish 
(analitik Yechish). Standart aralashmalar uchun darajalash
koeffitsiyentlarining miqdorini aniqlaymiz. 

---

69 
O„rtacha qiymatini topamiz:
̅̅̅̅
Gaz aralashmasidagi propanning o„rtacha massa ulushini (%) 
topamiz: 
Javob
:
13- 
masala
. Tarkibida 20 % benzol va 80 % toluol bo„lgan standart 
aralashma xromatografik analiz qilinganda, moddalarga mos ravishda 
yuzalari 45 mm
2
va 150 mm
2
bo„lgan xromatografik cho„qqilar hosil 
bo„ldi. Namuna analiz qilinganda benzol va toluol uchun yuzalari mos 
ravishda 60 mm
2
va 105 mm
2
bo„lgan xromatografik cho„qqilar hosil 
bo„ldi. Namuna tarkibidagi benzol va toluolllarning massa ulushlarini 
aniqlang.
Yechish
. 
Standart 
aralashmada 
olingan 
natijalarga 
ko„ra 
detektorning toluolga nisbatan sezuvchanlik koeffitsiyentini aniqlaymiz 
(benzolga nisbatan 1ga teng qilib olamiz): 
=
Namuna tarkibidagi benzol va toluolning massa ulushini 
aniqlaymiz: