Ўзбекистонда пул-кредит сиёсати ва унинг самарадорлигини ошириш йўналишлари масалаларига бағишланган магистрлик диссертацияси иши натижаларини умумлаштириш қуйидаги хулосаларга келиш ва таклифлар ишлаб чиқиш имконини берди:
Пул-кредит сиёсатининг асосий жиҳатларидан бири бўлиб - пул-кредит ва валюта сиёсатининг бирлиги ҳисобланади. Марказий банк миллий пул бирлигининг ички барқарорлигини таъминлашда тўхтамаслигининг асосий сабаби валюта сотиб олиши ва сотишини бевосита банк тизимининг ликвидлилигида намоён бўлиши ва унинг эмиссия билан боғлиқлигидир.
Марказий банкларнинг бош мақсади бўлиб - миллий валюта барқарорлигини таъминлаш ҳисобланади. Марказий банк даромад (фойда) олиш мақсадида фаолият юритмайди. Марказий банк банклар банки ҳисобланади. Шу жиҳатдан, у тижорат банкларини барқарор фаолият юритишлари учун фақатгина назорат қилувчи ва тартибга солувчи орган сифатида қатнашмайди. Балки, шу билан бирга Марказий банк тижорат банклари учун охирги кредитор бўлиб ҳисобланади.
Марказий банк пул-кредит сиёсатини амалга ошириши учун етарли даражада иқтисодий ва ҳуқуқий асосларига эга бўлиши керак:
Марказий банк учун Марказий банк тугрисидаги Конун доимо устувор булиши лозим. Бошка Хукуматнинг бирор конун ва карори унинг фаолиятида бирламчи ахамиятга эга эмаслиги аник белгиланиши лозим;
Марказий банк етарли даражада олтин-валюта резервларига эга бўлиши керак;
Марказий банкка пул-кредит сиёсатини амалга ошириш тартибини белгилаб берувчи қонуний ва бир қатор зарурий меъёрий ҳужжатларнинг мавжудлиги.
2005-2013йилларда инфляциянинг ўртача даражаси 7,26 %ни ташкил қилди. Инфляция жараёнларини пасайтириш Марказий банкга 2014 йил 1 январдан қайта молиялаштириш ставкасини 12 %дан 10%га пасайтириш имконини берди. Бу иқтисодиёт субъектлари учун молиявий ресурсларни баҳо омили бўйича олиш имконини оширди. Чунки кўпчилик кредитлаш дастурларининг фоиз ставкаси қайта молиялаштириш ставкасига боғлиқдир.
Республикада амалга оширилган пул-кредит сиёсати пул бозорида фоиз ставкаларини пасайтиришга кўмаклашди. 2013 йил давомида банклараро пул бозори амалиётлари бўйича ўртача тортилган фоиз ставкси 1 п.п. тушиб, 9,9 %ни ташкил қилди. Натижада реал секторга ажратиладиган кредитлар бўйича ўртача тортилган фоиз ставкаси 13,6% дан 13%.га пасайди.
Марказий банкнинг пул-кредит соҳасида амалга оширилган чоралари натижасида монетизация даражаси 2005 йилдаги 14,3%дан 2013 йилга келиб 23,2%га етди.Бунга асосан иқтисодиётга кредитлар, хорижий инвестициялар ва хориждан пул ўтказмалари ҳажмининг ошиши сабаб бўлган.
Марказий банкнинг пул-кредит соҳасида амалга оширилган чоралари натижасида монетизация даражаси 2005 йилдаги 14,3%дан 2013 йилга келиб 23,2%га етди. Бунга асосан иқтисодиётга кредитлар, хорижий инвестициялар ва хориждан пул ўтказмалари ҳажмининг ошиши сабаб бўлди. Экспортни ошиши валюта тушумини кўпайтиради. Бу эса, ўз навбатида миллий валютани барқарорлаштиришга хизмат қилади.
Диссертацияни татқиқ этиш жараёнида Марказий банкнинг кайта молиялаштириш сиёсатида фоиз ставкасини белгилашнинг халкаро андозасини, яъни хисоб ставкасини ва ломбард ставкасини жорий килиш зарурлиги намоён бўлди. Республика банк тизимида депозитлар учун берилаётган фоиз ставкаларини ўртача тортилганини хисоблаш учун ЛИБОР каби фоиз ставкасини амалиётда қўллаш миллий валютани барқарорлигини таъминлаш учун экспорт салохиятини янада ошишига олиб келади.
Қайта молиялаштириш операцияларини кенгайтириш орқали монетар сиёсатнинг ушбу воситасининг самарадорлигини ошириш лозим. Иқтисодиёт субъектларининг инвестиция қарорларини қабул қилиш учун индикатор сифатида қайта молиялаштириш аҳамиятини ошириш лозим. Тижорат банклари кредит потенциалини ошириш учун мажбурий захиралар меъёрини пасайтириш лозим. Банклар ўртасида тенг имконият яратиш мақсадида мажбурий захиралар меъёрини ҳисоблаш усулини такомиллаштириш лозим.
10.Нақд пулсиз ҳисоб-китоб шаклларини ривожлантириш орқали муомаладаги пул массасининг нақд пул (банкнота)лар ҳажмини қисқартиришга эришиш зарур; Нақд пуллик ва нақд пулсиз оборотлар ўртасидаги сунъий фарқлиликни йўқотиш керак.
11.Фоиз ставкаси (расмий ҳисоб ставкаси, ставкалар чегараси, қайта молиялаштиришдаги жарима ставкалари, резерв талаблари орқали) сиёсати орқали ялпи пул массасини тартибга солиш тизимини киритиш керак.
12.Марказий банкни фақат Олий Мажлисга ҳисоб беришлигини қонундан биламиз, лекин, қонунчиликда Марказий банк томонидан давлатнинг кредитлаш чегарасини аниқ белгилаб қўйиш лозим. Акс ҳолда пул-кредит соҳасини тартибга солишда етарли даражадаги самарага эришиб бўлмайди;
13.Хукумат бутун банк тизимини тартибга солиш учун ўз таъсирини камайтирган ҳолда Марказий банкка етарли ваколатлардан ва инструментлардан фойдаланиши учун барча имкониятларни яратиши керак. Яъни, иқтисодиётни эркинлаштиришни янада жадаллаштириш лозим.
