Пул бозори ва банк тизими 1 Пул тушунчаси, унинг функциялари ва пул агрегатлари

ПУЛ БОЗОРИ ВА БАНК ТИЗИМИ
1

• Пул тушунчаси, унинг функциялари ва пул агрегатлари.

2

• Пулга талаб назарияси, модели ва графиги.

3

• Пул таклифи модели. Пул бозорида мувозанат.

4

• Банклар ва уларнинг бозор иқтисодиётидаги вазифалари.

Маъруза машғулоти

1. Пул тушунчаси, унинг функциялари ва пул агрегатлари.

Пул – махсус хусусиятларга эга бўлган товар ҳисобланиб, барча турдаги товар ва хизматларни айирбошлаш воситасидир. Пул товарлар айирбошлашда умумий тенг қийматлилик (эквивалент) ролини бажаради.

Пул – иқтисодиёт субъектлари мулкининг бир тури бўлиб, мулкнинг бошқа турларидан икки хусусиятига кўра фарқ қилади.

Биринчидан, пул юқори ликвидлиликка (яъни тез алмаштириш) эга.

Иккинчидан, баҳолар ўзгармас бўлган шароитда пул ёки ҳеч қандай даромад келтирмайди, ёки унинг даромадлилиги даражаси бошқа мулк турлариникидан анча кам бўлади.

Пулнинг ўз вазифаларини бажариш жараёнидаги тўхтовсиз ҳаракати пул муомаласи дейилади.
Пул ўз табиатига кўра, уч хил хусусиятга эга, яъни ҳамма нарсага айирбошланадиган муҳим ҳарид воситаси, бойлик тимсоли, меҳнатнинг қиймат шаклидаги ўлчов воситаси.
қиймат ўлчови
муомала воситаси
тўлов воситаси
Жамғариш воситаси (бойлик тўплаш)
Пулнинг вазифалари
Пул муомаласилаги энг асосий масалалардан бири мамлакатда зарур бўладиган пул массасини аниқлаш ва муомалага чиқариш ҳисобланади. Бу эса макроиқтисодиётнинг асосий муаммоларидан бири бўлиб, давлат томонидан тартибга солинади.
Пул массаси муомалага чиқарилган металл тангалар ва қоғоз пуллар (хазина ва банк билетлари)нинг жами миқдорига тенг.
Пулнинг энг самарали миқдордаги массаси муомалада бўлишини таъминлаш унинг ҳарид қобилияти барқарорлигини таъминлайди. Пулнинг ҳарид қобилияти барқарорлиги товар ва хизматлар нархининнг кескин ўзгаришининг олдини олади.
Мамлакат пул тизимининг муҳим таркибий қисмлари қуйидагилардан иборат:
1

• миллий пул бирлиги (сўм, доллар, иена, фунт стерлинг, марка ва ҳ.к.);

2

• нақд пул муомаласида қонуний тўлов воситаси сифатида амал қилувчи қоғоз, танга ва кредит пуллар тизими;

3

• пул эмиссияси, яъни белгиланган қонуний тартибда пулни муомалага чиқариш тизими;

4

• пул муомаласини тартибга солувчи давлат идоралари.

Муомалани таъминлаш учун зарур бўлган пул миқдори қуйидаги омилларга боғлиқ: