Publitsistik matnlarda siyasiy atamalarning qollanishi

partiya bochkalaridan hamon oqib chiqmoqda»…

---

- 14 - 
Ko’pincha siyosatchilar tomonidan ishlatiluvchi so’zlar dennotat sohasida 
mos kelsada, konnotatsiya bo’yicha farqlanadi: separatchilar va xaloskorlar, 
kontrterrorchilik operatsiyasi va urush. M.N.Epshtyn ularni o’zaro sinonimiya 
munosabatlarida bo’lgan pragmemelar deb ataydi. Yana bir misol: bir davlatning 
boshqasiga qarshi harbiy harakatlari natijasida hokimiyat almashsa, bu voqeaga 
munosabatdan kelib chiqib uni ozod qilish, bostirib kirish, okkupatsiya, agressiya 
deb ham atash mumkin, ya’ni gapirayotgan uchun qaysi taraf «o’z dunyosiga» 
aylanishiga qarab.
Bunda faqat konnotatsiya sohasida farq paydo bo’ladiki, shuningdek, asosiy 
ma’no o’zgaradi, shu bilan birga bu farqlar birinchi planga chiqadi, demak ularning 
konnotativ ma’nosi xiralashadi. Misol uchun biz Rossiya yoki Belorusni 
demokratik yoki totalitar davlat deb atashimizga qarab, ushbu mamlakatlardagi 
siyosiy vaziyatdan xabardor bo’lmagan adresat ular haqida qarama-qarshi 
tasavvurda bo’ladi, chunki ushbu tushunchalar ortida ijtimoiy hayotning barcha 
qarama- qarshi jihatlari turadi.
So’zlar bilan o’yin qilgan siyosatchi «qora–yaxshi niqoblangan oq» 
ekanligini isbot qilib beradi, ya’ni o’z isbotini «X bu U» formulasi bo’yicha 
quradi. Ular (KPRF) da o’z layoqatliliklarini isbotlash yetarlicha vaqt bor edi, 
ular Yalmog’iz kampir qanchadan buyon bo’lgan bo’lsa, shunchadan buyon 
mavjud (D.Rogozin).
Shunday qilib leksik manipulyatsiyalar siyosiy diskursda yoki so’z 
ma’nosini o’zgartirib yoki ob’ektlarni belgilash uchun ma’lum so’zlarni tanlab 
olish bilan o’zini faol namoyon qiladi. So’zning semantik qurilishidagi bunday 
o’zgaruvchanlik, 
konnotatsiyalarni 
asosiy 
ma’nolardan 
ajratib 
olishdagi 
qiyinchiliklar, 
bu 
ma’nolarning 
variantliligi, 
obektivni 
subektiv 
bilan 
almashtirishdagi erkinlik va aksi siyosatchilar tomonidan bilib turib atayin 
qo’llaniladi. Bularning barchasi siyosatchilar nutqida demagogik suiste’molga olib 
kelishi mumkin. Buni so’z o’yini deb bo’ladimi? Ularni so’z bilan o’ynashish desa 
to’g’riroq bo’lar edi, chunki oqibati juda jiddiy bo’ladi. 

---

- 15 -