"psixologiya"


- guruh uchun tarqatma material



Download 1,78 Mb.
Pdf ko'rish
bet222/253
Sana28.04.2020
Hajmi1,78 Mb.
#47964
1   ...   218   219   220   221   222   223   224   225   ...   253
Bog'liq
psixologiya

 
4- guruh uchun tarqatma material 
Xotira.  Xotira jarayonlari va turlari.  Xotira va faoliyat.  
O’tmish  tajribalarimizda  nimaiki  hodisa  yuz  bergan  bo’lsa,    shuni  esda 
olib qolish,  esda saqlash va keyinchalik esga tushirish yoki tanishdir.  


 
207 
U  quyidagi  psixik  jarayonlardan:  esda  olib  qolish,    o’zlashtirilgan 
materialni esda saqlash,  tanish va esga tushirish va unitishdan iboratdir.  
    Hozirgi kunda xotiraning mexanizmlari va qonuniyatlarini o’rganish bo’yicha 
psixologik,  neyrofiziologik hamda bioximik nazariyalar mavjuddir.    
    Psixologik nazariya.  Bu nazariya tarixiy jihatdan eng eski nazariya bo’lib,  u 
fanda ko’p va turli – tuman nazariyalarning olg’a surilganligi bilan mashhurdir.  
Bu nazariyalarni xotira jarayonlarining shakllanganida insonning faolligi qanday 
rol  o’ynashligi  va  bunda  faollikning  mohiyatiga  qanday  yondoshuv  zarurligi 
bilan baholash mumkin.   
   Nazariyaning birinchi guruhi assosiativ nazariya deb yuritiladi.  Bu nazariyaga 
ko’ra,  muayyan psixik hosilalar ongda bir vaqtning o’zida yoki bevosita birin-
ketin  paydo  bo’lsa,    u  holda  hosilalar  o’rtasida    assosiativ  boglanishlar  tarkib 
topadi va bu boglanishlarni biron bir kismi takroran paydo bo’lishi ongda uning 
barcha elementlari muqarrar ravishda gavdalanishiga olib keladi.  Assosiasiyalar 
uch turli bo’ladi: o’xshashlik,  yondoshlik va qarama – qarshilik assosiasiyalari.   
    Neyrofiziologik  nazariyalar.    Bu  nazariyalar  xotiraning  mexanizmlari 
haqidagi  fiziologik  nazariyalar  bilan  bog’liqdir.    Bu  nazariyaning  asosini  I.  P. 
Pavlovning  «Oliy  nerv  faoliyati  qonuniyatlari  haqida»  gi  ta’limotining  eng 
muhim qoidalari tashkil etadi.  Bu ta’limotga ko’ra xotiraning nerv – fiziologik 
mexanizmini bosh miyada hosil bo’ladigan muvaqqat bog’lanishlar tashkil etadi.  
Ana  shu  bog’lanishlar  qanchalik  mustahkam  bo’lsa,    esda  olib  qolish  ham 
shunchalik  yaxshi  bo’ladi.    Ana  shu  muvaqqat  bog’lanishlarning  qaytadan 
jonlanishi  esga  tushirishga,    so’nib,    yo’q  bo’lib  ketishi  esa  uno’tishga  sabab 
bo’ladi.   
Bioximik nazariya.  Hozirgi kunda xotiraning mexanizmlarini o’rganishning 
neyrofiziologik  usuli  bioximik  tadkikotlar  darajasiga  tobora  yaqinlashib  va 
kushilib  ketmokda.    Bu  usul  ushbu  fanlarning  uzaro  tutashgan  joyida  olib 
borilayotgan ko’plab tadkikotlarda uz tasdigini topdi.  
Bioximik  nazariyaning  moxiyati  quyidagidan  iborat.    Birinchi  boskichda 
(qo’zg’atuvchining  bevosita  ta’siridan  sung)  miya  xujayralarida  asl  xoliga 
kaytuvchi  fiziologik  uzgarishlarni  keltirib  chikaradigan  kiska  muddatli 
elektroximik  reaksiya  yuz  beradi.    Ikkinchi  boskich  birinchi  boskich  negizida 
yuzaga  kelib,    aslida  u  yangi  oksil  moddalarning  xosil  bo’lishi  bilan  boglik 
bo’lgan  bioximik  reaksiyadan  iboratdir.    Birinchi  boskich  sekundlar  yoki 
minutlar  maboynida  davom  etadi  va  uni  kiska  muddatli  esda  olib  kolishning 
fiziologik  mexanizmi  deb  hisoblaydilar.    Xujayralarda  kaytarilmaydigan 
uzgarishlarga  olib  keladigan  ikkinchi  boskich  uzok  muddatli  xotiraning 
mexanizmi xosoblanadi.  Bu nazariya tarafdorlari tashki qo’zg’atuvchilar ta’siri 
ostida  nerv  xujayralarida  ruy  beradigan  o’ziga  xos  ximiyaviy    uzgarishlarning 
izlarini  mustaxkamlash,    esda  saklab  kolish  va  yana  kayta  esga  tushurish 
jarayonlari mexanizmlarining asosini tashkil etadi.      

Download 1,78 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   218   219   220   221   222   223   224   225   ...   253




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish