"psixologiya"



Download 1,78 Mb.
Pdf ko'rish
bet117/253
Sana28.04.2020
Hajmi1,78 Mb.
#47964
1   ...   113   114   115   116   117   118   119   120   ...   253
Bog'liq
psixologiya

                                                     Asosiy savollar : 
1.Diqqat  to’g’risida  tushuncha.    Diqqat  va  faoliyat.    Diqqat  turlari  va 
xususiyatlari.   
2.Sezgi va ularning ahamiyati,  klassifikasiyasi va qonuniyatlari.   
3.Idrok to’g’risida tushuncha.  Idrokning xususiyatlari va turlari.  
4.Xotira.  Xotira to’g’risida tushuncha.  Xotira jarayonlari va turlari.  Xotira 
va faoliyat.  
 
1. Diqqat to’g’risida tushuncha. Diqqat va faoliyat. Diqqat turlari va 
xususiyatlari
Diqqat  –  psixik  faoliyatning  yo’naltirilishi  va  shaxs  uchun  ahamiyatli 
bo’lgan  obyekt  ustida  tuplanishdir.  Yo’naltirilishi  deganda  psixik  faoliyatining 
tanlovchilik  xarakteri,  obyektni  ixtiyoriy  yoki  beixtiyoriy  tanlash  tushuniladi.  
O’quvchi maktabda o’qituvchining tushuntirishlariga quloq solayotganda,  mana 
shu  eshitish  faoliyatini  ongli  ravishda  tanlab  olgan,    o’z  diqqatini  etishish 
faoliyatiga ongli ravishda qaratgan bo’ladi. O’quvchining biror boshqa narsaga 
chalg’imasdan,  o’quv  materialining  mazmuniga  zehn  qo’yib  o’tirishida  uning 
diqqatini yo’nalishi ifodalanadi. 
Psixik faoliyatning yo’naltirilishi deganda faqat ana shu faoliyatni tanlash 
tushunilib  qolmay,  balki  ana  shu  tanlaganini  saqlab  qolish  va  qo’llab  – 
quvvatlash ham tushuniladi.   
Diqqat  psixik  faoliyatining  yo’naltirilishi  bilan  birga  uning  to’planishini 
taqozo qiladi. Psixik faoliyatning bir joyga to’planishi – mazkur faoliyatga Hech 
qanday  aloqasi  bo’lmagan  hamma  boshqa  narsalardan  diqqatni  chalg’itish 
demakdir.  Diqqatning bir joyga to’planishi deganda mazkur faoliyatga butunlay 
berilish,  unga ozmi – ko’pmi chuqur e’tibor berish tushuniladi.   


 
97 
Diqqat  har  kanday  faoliyatning  muhim  shartidir.    Diqqatsiz  hatto  eng 
oddiy  ishlarni  ham  bajarish  mumkin  emas.    Diqqat  mehnatning  barcha 
jarayonida,    ijodiy  faoliyatda,  o’qishda  ayniqsa  katta  ahamiyatga  ega.  
K.D.Ushinskiy  «Diqqat  ruxiy  hayotimizning  shunday  yagona  bir  eshigidirki,  
ongizgizga kiradigan narsalarning barchasi shu eshik orqali o’tib kiradi»,  - deb 
yozgan edi.   
Diqqatning  nerv  –  fiziologik  mexanizmini  I.  P  Pavlovning  yozishicha 
oriyentirovka  refleksi  tashkil  etadi.    Buni  Pavlov  «bu  nima»  refleksi  deb  ham 
atagan edi.  Bundan tashqari, diqqat ma’lum nerv markazlarining ko’zg’alishi va 
miyadagi boshqa nerv markazlarining tormozlanishi bilan ham bog’liqdir.  
I.P.Pavlov  tomonidan  kashf  etilgan  nerv  prosesslarining  induksiyasi 
qonuni diqqatining fiziologik asoslarini tushunib olish uchun muhim ahamiyatga 
egadir.    Mana  shu  qonunga  muvofiq  bosh  miya  po’stining  bir  joyida  paydo 
bo’lgan  ko’zg’alish  bosh  miya  po’stining  boshqa  joylarida  tormozlanshni 
yuzaga  keltiradi.    Va  aksincha,    bosh  miya  po’stining  ayrim  bir  joyida  yuzaga 
kelgan tormozlanish bosh miya po’stining boshka joylarida kuchli ko’zg’alishni 
paydo  bo’lishiga  olib  keladi.  Ayni  shu  paytning  har  bir  onida  miya  po’stida 
ko’zg’alish  uchun  optimal,  ya’ni  nihoyatda  qulayligi  bilan  xarakterlanuvchi 
kuchli ko’zg’alish o’chog’i mavjud bo’ladi.   
A.  A.    Uxtomskiy  tomonidan  ilgari  surilgan  dominonta  prinsipi  ham 
diqqatning  fiziologik  asoslarini  aniqlash  uchun  katta  ahamiyatga  ega.    Shu  
dominantalik  prinsipiga  muvofiq  miyada  qo’zg’alishning  har  doim  ustun 
turadigan  hukmron  o’chog’i  ayni  shu  damda  miyaga  ta’sir  etib,  unda  yuzaga 
kelayotgan  hamma  ko’zg’alishlarni  qandaydir  ravishda  o’ziga  tortib  oladi  va 
buning  natijasida  boshqa  ko’zg’alishlarga  nisbatan  uning  hukmronligi  yanada 
oshadi.  
Odatda  dominonta  subdominontaga,    subdominonta  esa  dominontaga 
o’tib turadi.  Bu esa diqqatning bir narsadan ikkinchi narsaga ko’chib turishining 
nerv  fiziologik  mexanizmini  tashkil  etadi.  Ko’rinib  turibdiki,    Pavlov  bilan 
Uxtomskiy  ta’limotlari  bir  –  biriga  qarama  –  qarshi  emas,    balki  mazmun 
jihatdan o’xshashdir.   
Jiddiy  diqqat,    odatta  o’ziga  xarakterli  bo’lgan  tashqi  ifodalar  bilan 
bog’liq  bo’ladi,    narsani  yaxshilab  idrok  kilishga  qaratilgan  harakatlar  bilan 
/tikilib  qarash,    diqqat  bilan  eshitish/,    ortiqcha  harakatlarni  to’xtatish,  nafas 
olishni  sekinlashtirish,  diqqat  uchun  xarakterli  bo’lgan  yuz  xarakterlari  bilan 
bog’liq bo’ladi.   
Diqqat  uch  turli  bo’ladi:  ixtiyorsiz  diqqat,  ixtiyoriy  diqqat,  ixtiyoriydan 
keyingi yoki muvofiqlashgan diqqat.  

Download 1,78 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   113   114   115   116   117   118   119   120   ...   253




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish