Psixologiya

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ma‟lumotning anglanganligi 
Xotira faol jarayon bo‟lib, u shaxsning u yoki bu turli ma‟lumotlar bilan ishlash 
malakasiga,  unga  munosabatiga,  materialning  qimmatini  tasavvur  qilishiga  bevosita 
bog‟liq  bo‟ladi.  Eng  xarakterli  narsa  shuki,  inson  faqat  eshitgan  ma‟lumotining  10 
foizini, eshitgan va ko‟rgan narsasining 50 foizgachasini, o‟zi faol bajargan ishlarining 
deyarli  90  foizini  yodda  saqlaydi.  Bu  ko‟plab  psixologik  eksperimentlarda  isbot 
qilingan.  Shaxsning  o‟zi  o‟ylab  topib,  o‟zi  bevosita  bajargan  ishlari  juda  oson  esga 
tushadi. Bu hodisa psixologiyada  generatsiya effekti deb ataladi. 
Haqiqatan  ham  xotiraning  imkoniyatlari  juda  keng.  Inson  20  mingdan  100 
minggacha so‟zni eslab qolishi mumkin. Masalan, mashhur kompyuter dasturchisi Bill 
Geyts minglab kodlarni yoddan biladi, deyiladi. Sarkarda Aleksandr Makedonskiy esa 
askarlarini  nomma-nom  sanab  bergani  haqida  rivoyatlar  bor.  O‟z  navbatida  kishi 
xotirasi juda ko‟p omillarga bog‟liq ekanini ham unutmaslik lozim. Kimdir ko‟rganini, 
kimdir  eshitganini  yaxshiroq  eslab  qoladi.  Shuningdek,  kishi  xotirasida  qiziqqan 
narsasi tezroq o‟rnashadi. Ba‟zan esa ma‟lum hissiy kechinmalar unutilgan voqealarni 
qayta  jonlantirgan  holatlar  uchrab  turadi.  Hatto  til  o‟rganishga  qobiliyati  yo‟q,  deb 
hisoblangan kishilar begona mamlakatga tushib qolganida, xotiralaridagi yangi qirralar 
kashf etilgani ham tajribalarda o‟z isbotini topgan.  Yoshi qirqdan oshgan kishilar gap 
orasida «Xotira chatoq-da, qarichilik endi!» deb qo‟shib ketishi odatiy hol. Aslida esa 
bunday  emas.  Ana  shu  bahonaga  tayanadiganlar  ko‟pincha  faol  o‟rganish  davri 
tugaganidan  keyin  o‟rganishga  ishtiyoqni  yo‟qotishadi  va  xotirani  zo‟r  berib 
ishlatmasliklari  natijasida  shu  ko‟yga  tushib  qolishadi.  Vaholanki,  xotirani  charxlash 
kundalik ishiga aylanib qolgan, yoshi etmishga etgan aktyorlar butun boshli matnlarni 
qiynalmasdan  yodlay  olishlari  barchaga  ma‟lum.  Germaniya  va  AQSh  kabi  bir  qator