Psixologiya kafedrasi umumiy pedagogika nazariyasi va amaliyoti

Maktabni boshqarishni demokratiyalashtirish

Xalq ta’limi tizimi va maktabni boshqarishning eng muhim qoidasi-demokratiyalashtirishdir. Bu hakida xozirgi mustakillik davrida jamiyatni yanada demokratiyalashtirish muxim axamiyat kasb etmokda. Shuni aloxida ta’kidlash lozimki, xujalikni boshqarish tizimining eng asosiy sharti bulgan demokratik koidaning goyat makbul shakillarini izlab topishi bugungi muxim va dolzarb muammolardan biridir. Maktablarni boshqarishda, ayniksa, demokratik akida, konun koidalari nixoyatda muximdir.

Maktabdagi ukitish jarayonida, maktab faoliyatini tartibi va konun koidalariga juda kup uzgarishlar kiritildi. Bu uzgarishlar xar bitta insonlarning dunyo karashi va bilim doiralarini kengayish sababidir. Avvalo ukuvchilar bilim olishlari uchun juda xam keng sharoitlar yaratilgan. Chukurlashtirilgan gimnaziyalar, muzeylar ukuvchilarning bilim doiralarini chukurlashtirishga keng yul ochib bermokda. Chukurlashtirish - bu avvalo uz ustida ishlash, izlanish degani demakdir.

Ana shunday gimnaziya va liseylar uchun esa kobiliyatli, bilimli ukuvchilarni saralab, ularni kelajaklariga poudevor yasashga keng yul kuyildi. Albatta, bu poydevorni bilimdon mutaxassis ukituvchilar tayyorlaydi. Endi ana shunday ukituvchilarni saralab ular ichidan eng bilimdonlarini tanlab olish payti yetib keldi. Bu esa ukituvchi va bulajak pedagoglarni uz ustida tinmay ishlashini talab etadi. Chunki, bunday kobiliyati bilimdon ukituvchilarga talab va extiyoj juda katta buladi.

Mutsakil Uzbekiston jaxonga yuz tutdi. Shu sababali undagi yashovchilar insonlarning bilimlari jixatidan kengayib bormokda. Xozirgi zamonamizdagi ukuvchilar ana shundaylardandir. Xayot kanchalik oldinga borgan sari ular xam shunchalik kup narsa bilib olmokdalar va buni ustozlaridan talab etmokdalar. Bu esa ukuvchilarni, ustozlarini dars utish jarayonini analiz kilib boradi, ularning dars utishi yokmasa, oshkora bilimdon usullarini talab kilishlari mumkin.

Dars o’tishda avvalom bor bulgan an’anaviy reja buyicha dars utish bekor kilindi. Chunki, ukituvchi sinfga kiradi, utilgan darslarni takrorlaydi. Yangi mavzu utadi, ana shunday tartibda xar doimgi darslar takrorlanadi. Noan’anaviy dars utish usuli xar bir maktabga kirib bormokda. Mavzuni bolalar ongiga yetkazish, ukuvchini uzini maxoratiga boglik. Maxoratli ukituvchilarimizdagi uslubiyotilarini ukitish ulardani ilgor tajribalarni almashtirish o’kuv jarayonini kengayishiga va mustaxkamlashiga keng yo’l ochib beradi. Maktablarda maktab rahbarlarini saylash oshkora ovozga kuyish orkali fikr muloxazalar, takliflar kiritish orkali amalga oshirilmokda.

Urta, oliy bilim yurtlariga kolaversa, maktbaga kabul kilish va ukitish sharoitlariga test sinovlari kiritildi.Bu esa avvalgi imtixon va sinovlardan ancha a’lorok va mukammalrokdir. Yukorida aytib utganimizdek, maktab direktorlarini saylash xukuki ukituvchilarga beriladi. Maktabda usib ukitish, bitirayotgan ukuvchilarni yutuk va kamchiliklari maktab jamoasiga tegishli va axamiyatlidir.

Avvalo maktablarda boshlangich sinflarda turli tipdagi sinflar tashkil etib, ularni sinflar orkali saralab, iktidorli sinflarga aylantirilmokda. Ota-onalarimiz xam xozirgi kunda farzandlarimiz istiklol kelajagini yanada mustaxkamlash uchun farzandlariga pullik kurslarga talab extiyojlari ortmokda. Ularni bu intilishlarini maktab jamoasi e’tiborga berishga xarakat kilmokdalar.

Iktidorli ukuvchilarni kelajagini porlok kilish uchun turli xil musobaka, olimpiadalarga katnashishlarini ta’minlab, ularning yutuklari uchun bor bilim va tajribalarini ishga solmokdalar, Ilgor ukiutvchilarni xar xil unvonlarga tavsiya etish, oshkoralik tarzida maktabga mexnati singan, ilgor, tajribalari katta, keng ommalashtirilgan ukituvchilar tavsiya etilmokda.

Ukuv jarayonida yangi zamonaviy fanlar kiritilmokda. Fan va texnikaning rivojlanish tarakkiyotiga keng yul ochib berish uchun maktab ukuv jadvalga kompyuter texnikani urganuvchi fanlar kiritildi.

Odobnoma fanlari esa ukuvchilarni milliy urf odatlarimiz. odob axlokimiz, tarbiyani mustaxkamlash uchun odobnoma fanlari kiritildi.

Avlod-ajdodlarimiz asarlarini, ularning tarixini ukitish uchun eski yozuv fani xam dars katorlaridan urin oldi.

Uzbekistonda yuksak chukkiga erishishi, boshka mamlakatlar bilan mustaxkam aloka urnatishi uchun, boshlangich sinflarga ingliz tili fanlari utkazilmokda.Xammamizga ma’lumki 2000 yilda jamiyatimiz lotin yozuvi asosida yangidan tiklanadi. Shuning uchun bolalarni lotin yozuvchiga asoslangan alifbo yordamida ukitish juda keng ommalashtirildi.