Psixologiya” kafedrasi kurs ishi mavzu: “Psixologiya fanlarini ôqitishda zamonaviy aktdan foydalanish samaradorligi” Bajardi

2.2-§ Psixologiya fanlarini ôqitishda zamonaviy AKTdan foydalanishga oid amaliy natijalar
Hozirgi ta’lim tizimini axborotlashtirish davrida hosil bo’ladigan va qayta ishlanayotgan axborotlar hajmi kun sayin ortib, zamonaviy kompyuter va telekommunakasion texnologiyalari vositalari tez sur’atlar bilan mukammalashib va takomillashib borayotgan sharoitda ta’lim tizimini kerakli axborot manbalari bilan ta’minlash, ularni to’plash, saqlash va qayta ishlash usullari bo’yicha kerakli bilim va malakalarini shakllantirish muhim vazifalardan biri hisoblanadi. Shu bilan birga axborot texnologiyalarining zamonaviy vositalari ta’lim jarayonining barcha imkoniyatlari va tashkillashtirish usullarini butunlay o’zgartirib yuborish bilan birga, yangi pedagogik texnologiyalarining zamonaviy metodlarini, usullarini va dasturiy vositalarini tatbiq etish bo’yicha yanada kengroq imkoniyatlarni yaratib bermokda.
Bugungi kunda o’quv jarayonining barcha jabhalarida zamonaviy elektron axborot resurslarining, ko’plab axborot va kommunikasion texnologiya-larining, shu jumladan dasturiy jihozlash vositalarining keng imkoniyatlaridan foydalanish maqsadga muvofiqdir.
Dasturiy jihozlash vositalari – amaliy dasturiy jihozlar bo’lib, ular ta’lim tizimining barcha sohalarida dasturiy tizimlarni yaratish, tayyorlash, tashkiliy materiallarni va ma’lumotlarni jamlash, grafik yoki animasiyalarni qo’shish va namoyish uchun mo’ljallangan. Bunday vositalar yordamida o’quv jarayonini tashkil etish uchun multimedia kurslarini yaratish ko’proq samara beradi.
Multimedia kurslari asosida o’quv jarayonini tashkil etishda mash-g’ulot o’tishning turli uslublari va texnologiyalaridan foydalanish lozim bo’ladi. Buning uchun talabalarning o’quv auditoriyalarida, kompyuter sinf-larida, o’qitishning texnik vositalari xonasida, uslubiy kabinetda amaliy shug’ullanishlarini tashkil etish lozim.
Bundan tashkari barcha multimedia o’quv kurslari amaliy tadbiqdan va tajribadan o’tgan bo’lishi bilan birga, o’ziga xos xususiyatlarga ham ega bo’lish bilan birga, ularning xususiyatlari bilim va ko’nikmalarni shakllantirish uchun foydalaniladigan o’quv materiallarining tasvirlanish formasiga va ko’rinishiga bog’liq bo’lishi kerak. Ular faqatgina misol va masalalar yechish, amaliy va laboratoriya mashg’ulotlarini bajarish jarayonidagina emas, balki butun o’quv jarayonida talabalarni professional bilim, malaka va ko’nikmalarini shakllantirishga qaratilishi lozim. Bu esa interfaol ma’ruzaviy multimedia kurslarini va namoyish materiallarini to’ldiruvchi, tradision usulda chop etishga asoslangan elektron o’quv qo’llanmalari yaratish lozimligini ko’rsatadi.
Interfaol multimediali kurslar turli xil axborotlarni – matn, statik va dinamik grafika, video va audio yozuvlarni integrasiyalash imkonini beradi . Ulardan foydalanish ma’ruzaviy namoyishlarning sifatli video yozuvlarini, kompyuterli laboratoriya ishlari va amaliyotlarni, hodisa va jarayonlarning imitasion animasiyali modellarini yaratish imkonini beradi, bu esa ro’y berayotgan jarayonlarni ta’sirchanligini va haqqoniyligini ko’rsata oladi xamda talabani o’quv jarayonida faolroq va diqqatliroq bo’lishga o’rgatadi.
Multimedia kurslarini yaratishda shu sohaning asosiy didaktik masalalaridan biri – o’qitishni modellashtirish va tasavvurlash obyektlariga ta’sir qilishning umumiy metodlari muhim o’rinlardan birini egallaydi.
Kompyuter yordamida modellashtirish turli jarayonlar va obyektlarni asosiy xossalarini tekshirish va namoyish qilish, u yoki bu nazariy ma’lumotlarni qo’llanilish holatini va chegarasini aniqlash imkonini beradi.
Multimedia o’quv kurslarining asosiy xususiyatlaridan biri, shu fanni o’rganishning ma’lum bir nozik jihatlari bilan aniqlanadi, ular esa o’z navbatida katta sondagi ko’rgazmali materiallarni talab qiladi, chunki ularning ishtirokisiz jonli dunyoning turli tumanligini, uni qurishni zarurligini, biologik, ximik va fizika jarayonlarning hosil bo’lish mexanizmini va rivojlanishini to’liq namoyish qilib bo’lmaydi.
Multimedia o’quv kurslarida o’quv materiallarini to’ldiruvchi va uning qabul qilish darajasini oshiruvchi ko’rgazmali vositalari alohida ko’rgazmali jadvallar, grafik sxemalar , rasmlar va boshqalardan iborat bo’lgan slaydlar, videofilmlar va boshqa shunga o’xshash ko’rgazmali nazariy materiallar orqali tasvirlanilishi mumkin.
Multimediali o’quv kurslari asosida o’qitishda video-ma’ruzalar, animasion modellar, kompyuterli laboratoriya amaliyotlaridan foydalanish o’z samarasini beradi, chunki ular natural obyektlar va ko’rgazmali qurollarning kamchiliklarini ma’lum bir miqdorda yoki to’liq qoplash imkonini beradi.
Kompyuter texnologiyalari va multimedia o’quv kurslari asosida o’qitishning asosiy o’quv-uslubiy va dasturiy ta’minoti - gipermatn, video va audio-ilovalar, animasiyalar, katta sondagi namoyish materiallaridan foydalaniladigan multimediali o’quv qo’llanmalari hisoblanadi. Shuning uchun ularni yaratishda psixologik va pedagogik prinsiplarga asoslanish kerak bo’ladi.
Multimedia kurslarini yaratishda va ulardan foydalanish lokal kompyuter va Internet tarmog’i keng imkoniyatlarni ochib beradi. Multimediali o’quv kurslarini butun dune kompyuter tarmog’iga joylashtirilishi, ulardan o’quv jarayoni foydalanishda to’g’ridan-to’g’ri murojoat qilish imkonini beradi, bu esa o’quvchilarga informasiyalarni topish , izlash va o’rganish faoliyatini shakllantirish va kengaytirish imkoniyatlarini yaratadi.
Multimediya texnologiyalarining texnik jihozlarining imkoniyat-lari va rivojlanishlari natijasida o’quv jarayonining barcha sohalarida qo’llanilishi va o’z samarasini berishi mumkin .
Multimedia vositalaridan ta’lim sohasida foydalanish va ular yordamida o’qitish tajribalari multimediya texnololgiyalarini ta’lim sohasining turli xil pedagogik faoliyatlarda qo’llanilishining asosiy jihatlarini ajratib berdi. 
Bugungi kunda matematik paketlarning o’quv jarayonidagi o’rni va roli ancha sezilarli va samaraliroqdir. O’quvchilarda matematik paketlardan foydalanish ko’nikmalari va malakalarini shakllantirish orqali informatika fanining boshqa fanlar bilan o’zaro aloqadorligini, ya’ni integrasiya darajasini oshirish asosiy maqsadlardan biridir.
«Maple» eng ko’p tarqalgan va qo’llaniladigan keng imkoniyatli va samarali integrallashgan tizim bo’lib, u barcha foydalanuvchilar uchun ham sonli ham analitik hisoblashlarni amalga oshirish imkoniyatiga ega zamonaviy va universal matematik paket hisoblanadi. Maple tizimi foydalanish uchun ancha qulay bo’lib, undan foydalanuvchi dastur varag’i bilan xuddi qog’oz varag’i singari ishlaydi. Unga sonlarni, formulalarni, matematik ifodalarni va boshqa ma’lumotlarni bemalol yoza oladi.
Umumta’lim maktablarida matematika fanlarini o’qitishda zamona-viy kompyuter texnologiyalaridan foydalanish bir tomondan fanlararo integrasiyani amalga oshirsa, boshqa tomondan mavzularni o’zlashtirishda o’quvchilarning bilim darajasini oshiradi. Ana shuni hisobga olgan holda Maple muhitidan foydalangan holda ifodalar va ularni qiymatini hisob-lash jarayonini o’rganish mumkin. 


XULOSA

Xulosa o’rnida aytish mumkinki, ta’lim tizimida axborot texnologiyalari asosida masofadan o’qitishning samaradorligini oshirish ko’p jihatdan yaratilayotgan va qo’llanilayotgan pedagogik dasturiy vositalar – o’quv dastur, elektron o’quv qo’llanma, avtomatlashtirilgan o’qitish kurslari va hokozalarning maqsadi, tarkibiy qismi, mazmuni va o’qitish sifatiga bog’liq bo’ladi.

O’quvchilar mustaqil bilim olishida, o’tilgan mavzularni takrorlashda, hamda olgan bilimlari asosida nazoratlar topshirishda o’rgatuvchi, axborot – ma’lumotli, nazorat qilish dasturlari axborot texnologiyalari asosida masofadan o’qitish samaradorligini oshirishda muhim ahamiyatga ega bo’ladi.
Ta’lim-tarbiya tizimida ana shu funksiyalarning hammasi o’zida mujassamlashtirgan elektron o’quv darsliklarini yaratish va undan foydalanish masofadan o’qitish tizimining eng dolzarb masalalaridan biri bo’lib hisoblanadi.
Masofadan o’qitish tizimida o’quv ma’lumotlarini olish va uzatish usullariga ko’ra masofaviy taxnologiya 2 xil bo’ladi: keysli va tarmoqli.
Keys uslubi va texnologiyasi ta’lim jarayonida amaliy mashg’ulotlar sifatini oshirishning ilg’or vositasidir. Keys ta’lim maqsadini amalga oshirish, amaliy muammoli vaziyatlarni taxlil etish va o’quv natijalariga kafolatli yetishishning optmial usul va vositalari majmuasidan iborat bo’lgan ta’lim texnologiyasidir.
Keys texnologiyasida o’quvchilarga o’quv va o’quv-amaliy materiallar «Keys» yoki portfel ko’rinishida beriladi. Bu materiallar kompakt-disk yoki boshqa axborot tashish vositalarida joylashgan bo’ladi.
O’quvchilarda unda berilgan nazariy ma’lumotlarni mustaqil o’rganish bilan birga, amaliy masalalar yechimiga nisbatan o’zlarining fikr mulohozalarini bildiradilar.
Masofadan o’qitishning tarmoq texnologiyasida o’quv dargohi va o’quvchi orasida ma’lumotlar almashinuvchi telekommunikasiyadan foydalanish bilan, ya’ni lokal yoki internet tarmog’ida ishlash orqali amalga oshiriladi.
Tarmoq texnologiyasidan foydalanish orqali virtual o’qitish formasiga o’tish asoslari va texnologiyalari yaratiladi.
Hozirgi ta’lim tizimini axborotlashtirish davrida hosil bo’ladigan va qayta ishlanayotgan axborotlar hajmi kun sayin ortib, zamonaviy kompyuter va telekommunakasion texnologiyalari vositalari tez sur’atlar bilan mukammalashib va takomillashib borayotgan sharoitda ta’lim tizimini kerakli axborot manbalari bilan ta’minlash, ularni to’plash, saqlash va qayta ishlash usullari bo’yicha kerakli bilim va malakalarini shakllantirish muhim vazifalardan biri hisoblanadi. Shu bilan birga axborot texnologiyalarining zamonaviy vositalari ta’lim jarayonining barcha imkoniyatlari va tashkillashtirish usullarini butunlay o’zgartirib yuborish bilan birga, yangi pedagogik texnologiyalarining zamonaviy metodlarini, usullarini va dasturiy vositalarini tatbiq etish bo’yicha yanada kengroq imkoniyatlarni yaratib bermokda.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yhati

1. 
   Goliza M.V. “Возристная и педагогичеслая психология”
   
2. 
   Gafarov A.E, “ Pedagogik amaliyot”. Toshkent 2002 y.
   
3. 
   Gurova A. “Диагностика психочесткого разбитая детей”.
   
4. 
   Davletmin M.G. To’ychieva S.M “Umumiy psixologiya” Toshkent 2002 y
   
5. 
   Davletmin M.G. “Yosh davrlari va pedagogik psixologiya”. Toshkent 2004 y.
   
6. 
   Krutenskiy V.V ”Pedagogik psixologiya”. Toshkent 1979 y.
   
7. 
   Petrovskiy “Umumiy psixologiya” . Toshkent 1992 y.
   
8. 
   To’laganova G.K. “Tarbiyasi qiyin uslubiy psixologiyasi” .
   
9. 
   Nimatova Z.T. “Psixologik xizmat” O’zMCH 2005 y.
   
10. 
    Nimatova Z.T, Xalilova N.I. “Psixokorrektsiya”. Toshkent 2006 y.
    
11. 
    Fridman L.M, Volkov K.N. “Психоческая паука”учителя. M.1985 g
    
12. 
    SHerimbetova Z.SH. Nishonova Z.T. “O’zlashtirmovchi o’quvchilarning tiplari. Maktab va Hayot 2006 №6
    
13. 
    Sherimbetova Z.SH. “Boshlang’ich sinflardagi o’zlashtirmovchi o’quvchilarni tuzatish usullari.” Maktab va Hayot 2001 y.
    
14. 
    SHerimbetova Z.SH. “O’quvchi nega o’zlashtirmaydi? “Boshlang’ich ta’lim. 2002 y. №1
    
15. 
    G’oziyev .G’. “Psixologiya” Toshkent 1994 y.
    
16. 
    G’oziyev E.G’ “Umumiy psixologiya” 1 – 2 tom. Toshkent 2003 y. Internet saytlari Pedagog.uz Psixol.uz Google.uz
    
17. 
    A.I.Soatov, K.X.Mametov, P.M.Po’latova ―Oligofrenopedagogika asoslari‖ Toshkent, ―O’qituvchi‖1994 yil. 8. Maktab va hayot 2004 yil. № 4 son.
    
18. 
    . I.V.Dubrovina. A.G.Ruzskaya tarixi osida ―Psixicheskaya razvitiye vospitannikov detskogo doma‖ M.Prosversheniye. 1990 yil.
    
19. 
    .AksyonovaA.K. Metodika obucheniya russkomu vspomogatelnoy shkole.- M.,Prosveshchyeniye,2004
    
20. 
    Boshlang`ich maklabning davlat ta`lim standartlari. RTM, T.,2006
    
21. 
    Kosimova K. Boshlang`ich sinflarda ona tili o`qitish metodikasi. T.1985
    
22. 
    V.Voronkova Obucheniye grarnote i pravopisaniyu v 1-4 klassah vspomogalelnoy shkoli. Moskva, prosveshchyeniye, 1988
    
23. 
    Obucheniye uchashihsya 1-4 klassov vo vspomagatelnoy shkole Pod Iredaksiyey Petrovoy V.G. Moskva, Prosveshchyeniye, 1992.
    
24. 
    Pulatova F.M. Oligolienopedagogika.T, 2006.
    
25. 
    Rahmanova V,S.Mahsus pedagogika.T.2005 17.G'ulomova H.,Gofforova I., Savod o`rgatish. T.,1996
    
26. 
    Shomaxmudova R.Sh., Mo’minova L.R. «Bog`cha va kichik maktab yoshidagi bolalar talaffuzidagi nuqsonlarni tuzatish». T., 1981 y.
    
27. 
    Ayupova M. «Korreksion ishlar metodikasi. (ma’ruzalar matni)». T 2005 y
    
28. 
    Hakimova M.F., Raxmonova V.S. Maxsus maktab internat (maktab)larda tarbiyaviy ishlarni uyushtirish va rejalashtirish. /Metodik tavsiyanoma.-Toshkent, RTM. 1998. -27 b.
    
29. 
    Hakimova M.F. Maxsus maktablarda ta’lim-tarbiyaning pedagogik asoslari O’quv qo’llanma. - Toshkent, Mehnat. 2000. -94 b.
    
30. 
    Mamedov K., Shoumarov G. Aqli zaif bolalar psixologiyasi. Toshkent, 1994, 122-125-betlar
    
31. 
    Mamedov K., Shoumarov G. Aqli zaif bolalar psixologiyasi. Toshkent, 1994, 107-114-betlar.