Psixologiy asi

17.5. Hayz oldi sindromi
Hayz kelishidan oldin ruhiy-asabiy, vegetativ, endokrin va somatik 
buzilishlar kuzatilishi mumkin. Ushbu buzilishlar umumiy vegetonevroz 
ko'rinishida namoyon bo'lib, ba’zi mutaxassislar uni hayz kelishi bilan 
bog'lashmaydi. Demak, hayz oldi sindromi deb atalmish affektiv 
buzilishlar mavjudligini vrachlar doimo yodda tutishi lozim. Ushbu belgilar 
hayz kelgandan so'ng yoki tugagach, o'tib ketadi. Nevrotik belgilarga 
boy hayz oldi sindromi ayol kishining ish faoliyati, o'qishi va shu kabi 
faol hayot tarzini talab qiluvchi vaziyatlarga salbiy ta’sir ko'rsatishi 
mumkin. Bunday paytlarda u o'qish yoki ishga borgisi kelmaydi, uy 
yumushlarini tashlab qo'yadi, umumiy holsizlik kuzatiladi, apatiyaga 
tushadi, hech kim bilan gaplashmay uyda yotgisi keladi. Ba ’zan vrachlar 
e’tiboridan ham chetda qoladigan bu holat oila a ’zolari tomonidan 
noto'g'ri qabul qilinishi va turli xil mojarolarga sabab bo'lishi mumkin.
1 7.4. H a y z b u zilish la rid a a y o lla r psix o lo g iy asi
320

---

Hayz oldi sindromi ruhiy-hissiy buzilishlar qo‘zg‘ashi mumkin. 
M asalan, depressiyaga moyil ayollarda depressiya, bosh og‘riqqa 
moyillarda bosh og‘rig‘i, yurak qon-tomir kasalliklariga moyillarda 
k ard ialg iy alar, oshqozon-ichak sistem asi k asallik larig a moyil 
ayollarda psixosomatik buzilishlar kuzatilishi mumkin. Bosh og‘riq 
bilan keladigan sindrom larda hayz migreni alohida o ‘rin tutadi. 
Bunda hayz yaqinlashgan sayin migren xurujlari kuchayib kelaveradi, 
hayz tugagandan so ‘ng o ‘tib ketadi. Shuningdek, o ‘z -o ‘zidan 
yig'lash, fikrlam ing chalg‘ib ketishi, parishonxotirlik, xavotir, 
u y q u ch an lik , k a rd io fo b iy a , k o 'k ra k uchi va e le k tro litla r 
almashinuvining buzilishi hisobiga bo'g'im larda og'riqlar, oyoq- 
qo'lning shishishi, qabziyat hamda boshqa psixosomatik buzilishlar 
kuzatiladi. Hayz oldi sindromi faqat monosimptomlar bilan ham 
namoyon bo'lishi mumkin, masalan, bosh aylanishi sindromi bilan. 
Buning asl sab abi n e y ro re g u ly a to r b u zilish d ir, buni b a ’zan 
shifokorlar kamqonlik bilan ham bog'lashadi.
To'g'ri yig'ilgan anamnez va bemoming shikoyatlari xronologiyasi hayz 
oldi sindromini aniqlashni osonlashtiradi. Yuqorida ko'rsatib o'tilgan 
sindromlar hayz kelishidan 5-6 kim oldin kuchayib, hayz boshlanishi bilan 
keskin kamaya boshlaydi yoki butunlay o'tib ketadi. Aynan mana shu 
holat hayz oldi sindromini to'g'ri tashxislashga yordam beradi.