Psixologiy asi

17.6. Klimakterik davrda psixologik o ‘zgarishlar
Klimakterik davr. Sog'lom ayol organizmida reproduktiv sistema 
7-8 yoshdan boshlab faoliyat ko'rsata boshlaydi va 60-65 yoshga 
yetganda fao liy atin i to 'x ta ta d i. R eproduktiv sistem ada sodir 
bo'ladigan teskari qaytuvchi o'zgarishlar klimaks nomini olgan. 
Buning natijasida, avval homilador bo'lish, so'ng hayz ko'rish faoliyati 
to'xtaydi. Bu davr 10 yilgacha, ba’zan undan ham ortiq davom etishi 
mumkin.
Klimakterik davr - fiziologik jarayonlardan iborat davr bo'lib, 
organizmning reproduktiv sistemasida involyutsion jarayonlar ustunlik 
qiladi.
Bu davrda avval homilador bo'lish, so'ng hayz ko'rish to'xtaydi. Bu 
jarayonni quyidagi davrlarga ajratishadi:
• 
premenopauza
- odatda 45 yoshdan menopauza boshlangunga qadar 
bo'lgan davr;
• 
perimenopauza
- premenopauza davri bilan menopauzadan keyingi 
ikki yil;
• 
menopauza
- so'nggi hayz;
321

---

• 
postmenopauzal davr
- menopauzadan so‘ng boshlanadi va umrning 
oxirigacha davom etadi.
Prem enopauzal davrning fiziologik kechishida tuxum don 
funksiyasining sekin-asta pasayishi kuzatiladi, bu jarayonning klinik 
ko'rinishi menopauza boshlanganidan dalolat berib turadi. Reproduktiv 
sistemaning postm enopauzal davrida kuzatiladigan o'zgarishlar 
estrogenlar miqdorining keskin kamayishi hisobiga kechadi.
Menopauza fiziologik jarayon bo'lib, ichki a ’zolar va sistemalar 
faoliyatiga salbiy ta ’sir ko'rsatm asdan namoyon bo'lishi mumkin. 
Menopauzadan so'ng ichki a ’zo va to'qim alarda o'ziga xos qarish 
jarayoni boshlanadi, ayniqsa, endokrin bezlar va jinsiy a’zolarda hujayralar 
hajmining kichrayishi kuzatiladi. Estrogenlar miqdorining yetishmasligi 
sababli osteoporoz rivojlansa, progesteron miqdori yetishmasligi ichki 
a ’zo va to'qimalarda giperplastik jarayonlarni jadallashtirishi mumkin 
va shu sababli bachadon yoki sut bezlari o'smasi rivojlanishi mumkin. 
Organizmda estrogen va progesteronlar miqdori yetarli bo'lishi 
kayfiyatning yuqori bo'lishiga ham yordam beradi. Shuning uchun ham 
bu gormonlarning yetishmovchiligi ruhiyat va hissiyotning turli darajadagi 
buzilishlari, ayniqsa, xavotirli depressiyalarga sabab bo'ladi.
Klimakterik davrning fiziologik kechishiga bir qancha omillar ta’sirini 
ko'rsatadi, ya ’ni homiladorlik va tug'ish davrlarining sog'lom tarzda kechishi, 
ratsional tarzda ovqatlanish, jismoniy faollik, zararli odatlar (ichish, chekish) 
ning yo'qligi, mehnat va dam olishni to'g'ri tashkil etish va h.k.