Psixologiy asi

212

---

Psixologik, vizual va
boshqa ta’sirlar
Kortikospinal
yo*:
Simpatik qism
Torakolyumbal segment
T12, LI
Simpatik tugun
Presakral nerv
Simpatik ta’sir: Urug‘
otilib chiquvchi yo'Uarning
to'lqinsimon qisqarishi
I
Eyakulyatsiya
Parasimpatik ta’sir.
Olat tomirlarining
qon bilan toMishi
X
Ereksiya
Parasimpatik qismi:
Sakral segment
(S2.3.4)
Genitaliyadai
- keluvchi
taktil
stimullar
33-rasm. Ereksiya va cyakulyatsiyaning boshqarilish mexanizmlari.
oz m iqdori qonga so 'riladi. Sekretning qo n g a tushishining kam ayishi 
urug'don faoliyatini oshiradi, uning gorm onlari esa libidoni kuchaytiradi. 
Aksincha, jinsiy aloqa qancha kam am alga oshirilsa, unga bo'lgan talab 
yanada kam ayib boraveradi, chunki p ro statan in g sekreti qonga katta 
m iqdorda tushadi va urug'donning faoliyatini pasaytiradi. M abodo, yoshi 
50 dan oshgan erk a k d a jinsiy m ayl k u ch ay sa, bu, o d atd a, p ro sta ta
213

---

adenom asi bilan bog 'liq bo'ladi, chunki adenom a bezning faoliyatini 
pasaytiradi.
Jinsiy gorm onlar sekretor funksiyani boshqarishda katta ahamiyatga 
ega bo‘lsa-da, libido ereksiya va eyakulyatsiya kastratsiya qilingan erkak 
va ayollarning deyarli 50 foizida u yoki bu darajada saqlanib qoladi. 
Lekin faqat b alo g 'atg a yetgach qilingan kastratsiyada jinsiy funksiya 
saqlanib qolishi mumkin. Bitta urug'donning xaltachasiga tushmay qolishi 
yoki yallig'lanishi ham jinsiy qobiliyatni pasaytirmaydi.
A yollard a libidoni nafaq at ayollar, balki e rk a k lar gorm oni ham
kuchaytiradi. A yollarning jinsiy mayli buyrak usti bezining p o'stlo q 
hujayralarida ishlab chiqariladigan androgenlarga, ya’ni erkaklar jinsiy 
gorm onlariga ham b o g 'liq . Shuning uchun ham tuxum donlarni olib 
tashlash, odatda, libidoning yo'qolishiga sabab bo'lm aydi, buyrak usti 
bezlari faoliyatining susayishi esa ayollarda libidoni pasaytiradi. Erkaklar 
jinsiy g o rm o n la ri ay o lla rd a erotik tusd ag i h is-tu y g 'u la r u y g 'o ta d i, 
o rgan izm g a fa o lla sh tiru v c h i t a ’sir k o 'r s a ta d i, erogen so h a la rn in g
sezgirligini oshiradi. Bundan farqli o'laroq, erkaklarga yuborilgan ayollar 
gormoni erkaklik funksiyasini pasaytiradi.
Am m o jinsiy q o 'z g 'a lis h n a fa q a t g o rm o n la r t a ’siri o stid a, balki 
miyaga erogen sohalardan keluvchi signallar orqali ham paydo bo'ladi. 
Eng sezgir erogen sohalar - erkaklarda penisning kallasi va uning asosi, 
kam roq sezgir soha m oyak xaltasi bo'lsa, ayollarda kuchli erogen soha
- bu klitor, so 'n g kichik lablar, undan so 'n g esa qinning kirish joyidir. 
A ksariyat a y o llard a k o 'k ra k bezining uchi ham kuchli erogen soha 
hisoblan ad i va uni t a ’sirlan tirib , orgazm ch aq irish m um kin. Lekin 
k o 'k rak bezining uchi va qinning orqa qismi sezgirligi sust rivojlangan 
ayollar ham kuzatiladi.
Ginekologlarning m a’lumotlariga k o 'ra, 
86
foiz ayol qiniga kirgizilgan 
narsalam ing hajmini aytib bera olmaydi, 95 foizi esa qinning bachadonga 
yaqin joyida na bosimni sezadi, na cho'zilishni.
Biroq, aksariyat ayollar jinsiy aloqa paytida qinning tubida paydo 
bo 'ladig an to 'lq in la rn i sezishadi. Lekin koitus (jinsiy aloqa) paytida 
k uzatiladigan orgazm olatning qin devorlariga ishqalanishidan hosil 
bo'ladigan impulslar hisobiga paydo bo'ladi, deb qaraladi. Jinsiy aloqadan 
so'ng orgazm kuzatilm asa, klitorni q o 'l bilan ta ’sirlantirish yo'li bilan 
ham orgazm chaqirish mumkin. Bu holat, odatda, vaginal orgazm dan 
k o 'ra k lito r orgazm i kuchli rivojlangan a y o llard a kuzatiladi. Lekin 
orgazm kelishini faqat tananing m a’lum bir erogen sohalari bilan uzviy 
bog'lash xato b o 'lu r edi. Vaholanki, orgazm kelishida jinsiy qovushish 
paytida kuzatiladigan boshqa (o'pishish, quchoqlashib yotish, erkalash) 
om illar ham m uhim aham iyatga ega. Shuningdek,