Psixologiy asi

», « M en in g
k a yfiyatim kechga y a q i n
......
», «M en hayotdan .... yashaym an», «M en
o 'zim n i
.....
ko'raman», «Men kelajakka
........
», «Men
.... 
xohlardim», «Men
bolalik davrim dan
.......
», «M ening o ta -o n a m
........
bo'lgan», «M aktabda
mening ustozlarim
......
», «Men gaplashayotgan yig it va qizni ko ‘rsam
......
»,
«Menimcha barcha yosh yigit lar va qizlar
......
», «K attalar meni.
.......
», «M en
farzandlarimdan
......», 
«M abodo men o ‘lib qolsam, atrofdagilar
.....
» va h.k.
Iloji boricha bu gaplar soni k o 'p bo'lishi kerak (20-30 ta). Sinaluvchi 
gaplarni qanday tuzishiga qarab uning shaxsini aniqlab olish mumkin.
2. Tem atik aperseptiv test (TAT). U shbu test turli voqealar aks etgan 
20 ta syujetli kartinadan iborat. Sinaluvchi har bir kartinaga qarab hikoya 
tuzishi kerak. Shu yo'l bilan sinaluvchining tasavvuri, qobiliyati, hissiyoti, 
voqealarga bo'lgan m unosabati va mimikasiga qarab uning shaxsiga oid 
m a’lum otlar to'planadi.
3.
S h a x sn i h a r ta ra fla m a te k sh iris h g a m o 'lja lla n g a n M in n e so t 
savolnom asi (M M P I). 1957-yil K ettel to m o n id a n tavsiya qilin g an . 
Shaxsning barcha xususiyatlarini tekshirish uchun m o'ljallangan. Shuning 
u c h u n h a m ilm iy v a a m a liy p six o lo g iy a d a k o 'p q o 'l la n i la d i. 
Sinaluvchining testda ko'rsatilgan savollarga shaxsiy m unosabati, y a’ni 
iijobiy, salbiy va befarqligi o 'rg an ilad i. Savolnom aning to 'la varianti 
187 ta, qisqartirilgan varianti 71 ta savoldan iborat.
4. Lyusher testi. Bu testni o'tkazish uchun 6 ta kartadan foydalaniladi: 
ularning 4 tasi asosiy ranglarga - havorang, yashil, qizil, saria va 4 tasi 
q o 's h im c h a ra n g la rg a - b in a f s h a ra n g , jig a r ra n g , q o ra , k u lra n g . 
Sinaluvchining qaysi rangni tanlashiga qarab uning ruhiy holati, kayfiyati 
va shaxsiy xususiyatlari aniqlanadi.
5. Ayzenk shkalasi ekstraversiya-intraversiya va neyrotizm darajasini 
aniqlash uchun qo'llaniladi. Anketa 57 ta savoldan iborat bo'lib, ulardan 
24 ta savol ekstraversiya-introversiya shkalasi bilan, 24 ta savol neyrotizm
s h k a la s i b ila n b o g 'liq b o 'l s a , q o lg a n 9 tasi Y o -s h k a la s i b o 'l ib , 
sinaluvchining savollarga aldam asdan naq adar to 'g 'ri javob berganligini 
ko 'rsatad i (XIX bobga qarang).
154

---

S avolnom aga ja v o b berib b o 'lin g a n d a n so ‘ng, sav olnom a kaliti 
yordamida E - ekstraversiya, N - neyrotizm, Yo - yolg‘on k o ‘rsatkichlari 
b o ‘yicha shaxs xususiyatlari aniqlanadi. Sinaluvchida shaxsning qaysi 
xususiyati, y a’ni ekstraversiya, intraversiya, neyrotizm ko'p ro q nam oyon 
bo'lganligi va uning temperamenti aniqlanadi. K o'rsatkichlar norm adan 
farq qilsa, sinaluvchiga o 'z shaxsi ustida o 'y lab k o 'rish uchun zaru r 
m aslahatlar beriladi.
Umuman olganda, ekstraversiya-intraversiya va neyrotizm shaxsning 
tu g'm a xususiyatlaridir. 
E kstravertlar
xulq-atvori k o 'p ro q tashqariga 
yo'naltirilgan b o'ladi, ular o 'z his-tuyg'ularini boshqalar bilan baham
ko'rib yashashadi, ham m a bilan kirishib ketishadi, k o 'p do 'st orttirishga 
intilishadi, o 'z his-tuyg'ularini nazorat qila olmaydi va k o'p gapirishga 
moyil bo'lishadi.
Intravertlarda
buning teskarisini ko'rish mumkin, y a’ni ular kamgap, 
o'z ichki dunyosini va his-tuyg'ularini birov bilan baham ko'rm aydigan, 
d o 'stla ri k am , tashq i to m o n d a n fa q a t o 'y la n ib y u rad ig a n odam n i 
eslatuvchi shaxslardir. 
N eyrotizm
esa hissiyotga beriluvchanlikni, ortiqcha 
xavotirni, doim o ta ra n g h olatd a yurishni va depressiyaga m oyillikni 
belgilab beruvchi shaxs ko'rsatkichidir.