Psixologiy asi

7.3. Ongsizlik
Z.Freyd yaratgan psixoanaliz to'g'risidagi nazariya inson ruhini bir 
muz tog'iga qiyoslaydiki, go'yo uning ustki, yani oltidan bir qismi ong 
bo 'lsa, suv ostida k o'rinm ay y otgan oltidan besh qismi 
ong ostidagi
iarayonlardir, y a ’ni ongsizlikdir
(28-rasm).
P s ix o a n a liz fani o 'z o ld ig a o n g d a n y a s h irin ib y o tg an c h u q u r 
psixologik jarayonlarning sir-asrorini ochishni m aqsad qilib qo'yadi va
132

---

shu y o ‘l bilan ncvrozni keltirib chiqaruvchi om illarni o'rganadi. Z.Freyd 
«yashirinib» yotgan psixologik jarayonlam i ongsiz jarayonlar deb atadi. 
Rus psixologlari bu holatni turli atam alar bilan ta ’riflashadi: «безсоз- 
нательное» (ongsizlik), «подсознательное» (ongostlilik), «подсозна- 
ние» (ong osti). B a’zi o ‘zbek psixologlari «ongostlilik» degan atam ani 
m a ’q u l k o ‘rish a d i. S h und ay q ilib , h a n u z g a c h a fan d a k a tta shov- 
s h u v la r g a s a b a b b o 'l ib k e la y o tg a n v a m o h iy a ti to 'la lig ic h a
o 'rg anilm ag an ushbu noaniq psixologik jara y o n la m in g atam asi ham
noaniq b o 'lib qolm oqda. U larning m a’nosini o 'zgartirm agan holda biz 
«ongsizlik» atam asini m a ’qul topdik.
Ongsizlik bu shunday holatki, bunda odam ixtiyorsiz tarzda, o'zi 
bilm asdan yoki anglam asdan turli xatti-harak atlarni am alga oshiradi. 
Bu x atti-h arak atlar o 'z-o 'zid an kundalik hayotda, uyquda, ya’ni tush 
k o 'ra y o tg a n d a yoki gipnotik h o la tla rd a k u z a tilib tu rad i. Ongsizlik, 
tabiiyki, ongga bog'liq bo'lm agan holat.
Z. F re y d n in g t a ’b iri b ila n a y tg a n d a , o n g d a n siqib c h iq a rilg a n
odam ning tabiiy instinktlari ong ostidan joy topadi. Ongsizlik tug'm a 
xususiyat bo'lib, insonning barcha xatti-harakatini belgilab beradi.
Ongsizlikni Z. Freydning psixoanaliz haqidagi ta ’lim oti o'rganadi. 
Psixoanaliz t a ’lim otining yaratilishiga, asosan, bolalar psixologiyasi, 
nevrozlar klinikasi va psixoterapiya usullari turtki bo'lgan. Psixoanaliz 
o'rganadigan asosiy yo'nalishlardan biri shaxsning jinsiy rivojlanishidir.
28-rasm. Psixoanalitiklar fikricha inson ruhiyatining modeli. U lar ong va 
ongsizlikni muz tog‘iga qiyoslashadi. Muz tog'ining suvdan chiqib ko‘rinib turgan 
oltidan bir qismi ong bo'lsa, suvning tagida ko'rinm ay yotgan oltidan besh qismi
ongsiz jarayonlardir.
]
->->

---

Z. Freyd n ev ro zlarnin g kelib chiqishini o ‘zi y aratg an psixoseksual 
nazariyaga asoslanib tushuntirib berdi.
Z. Freyd kuzatuvlariga asoslanib, odam shaxsi va ruhiyatining yangi 
bir modelini yaratdi. U nga asosan, bir-biriga uzviy bog'liq boMgan 3 ta 
psixologik tu zilm a m avjud. B ular