va ipoxondrik belgilar paydo b o 'lad ik i, ular fa q a t bem or ahvolini
og'irlashtiradi. Affektiv buzilishlar bilan kechadigan bosh og‘riqlar doimiy
va zo'rayib boruvchi tus olib, b a ’zi holatlarda bosh m iyada hajmli jarayon
bor-yo'qligini aniqlashga m ajbur qiladi. Negaki, bu bem orlarda bosh
og'rig'idan tashqari, ko'ngil aynish, qayt qilish, bosh aylanishi, yurganda
chayqalib ketish, ko‘rishning buzilishi, q o ‘l va oyoqning uvishishi ham
tez-tez namoyon bo'lib turadi. Analgetiklar yordam bermaydi. Psixogen
bosh og‘rig‘i bor bem orlarning shikoyatiga e ’tibor bilan qaralsa, bosh
miyaning organik kasalliklari (masalan, o'sm alar) da kelib chiqadigan
bosh og'riqdan farq qiluvchi tomonlari ko'pdir. Psixogen bosh og ‘riqlarda
bemorlar bosh og'rig'iga aniq bir ta ’rif bera olmaydilar: «Nima desam
ekan, b a’zan boshimning ichi go'yoki suvga to'lgandek og 'ir bo ‘lsa, goho
b o'm -bo‘sh bo'lib qoladi, b a ’zi paytlarda ikkala chakkam xuddi rezina
bilan q a ttiq b o g 'la b q o 'y g a n d e k siqib o g 'riy d i. G o h id a esa ensam
shunday og'riydiki, boshimni qim irlata olm aym an,
chunki qimirlatsam,
m iyam lo 'q illa b otilib chiqay deydi». Bem orni tinglayotganda shuni
e ’tiborga olish kerakki, ularning ko'pchiligi aynan bosh og‘rig‘idan emas,
miyaning ichi o g‘riyotganidan shikoyat qilishadi. Bosh miyaning organik
kasalliklarida bosh o g 'riq , k o 'p in cha, aniq joylashgan b o 'lib , o d a td a
turg'un bo'ladi. Psixogen bosh og'riqlarda bem orlar yozdan k o 'ra qishni
yoqtirishadi, negaki ular issiqni k o 'ta ra olmaydilar. Shuning uchun ham
yoz oylarida bosh og‘rig‘igan shikoyat qilib vrachga m urojaat qiluvchi
nevrastenik bem orlar soni ko'payadi.
Doimiy psixogen bosh og'riqlar um um iy giperesteziyaga ham sabab
bo'ladi. B unday bem orlar yorug'likni, shovqinni va atrofida odam lar
k o 'p bo'lishini yoqtirishmaydi. Ularning terisi ham juda sezgir bo'ladi.
B a’zan
teriga toshm alar toshib, qichishib yuradi. Yoshi kattalarda bosh
o g ’riq diqqat va xotiraning buzilishi bilan kechadi, ular parishonxotir
bo'lib qoladi. Parishonxotirlik yoshlarda ham kuzatiladi. Bu bem orlar
fikrini bir joyga jam lay olmaydilar.
Boshning faqat uy, ishxona yoki kunning aniq belgilangan vaqtida
og'rishi aksariyat psixogen bosh og'riq lar uchun ju d a xosdir. Qabulimizda
b o 'lg a n V. ism li ay o l bosh o g 'r ig 'i n in g d o im o kech s o a t o ltid a
boshlanishidan shikoyat qiladi. Yoshi 43 da. Oilali. U psixonevrologik
dispanserda psixonevrolog nazoratida davolanib kelgan.
Poliklinikada
nevropatolog nazoratida «miya ichi gipertenziyasi» bilan davolanib
yurgan. Bosh o g 'rig 'i boshlanganiga 3 yil b o 'lg a n . Bem orning bosh
o g 'rig 'i b a ’zan kuchayib ketib, faq at b aralgin tabletkasini ichgandan
so ng q o lark a n . Keyinchalik vrach tavsiyasiga m uvofiq bem or boshi
og'riganda baralginni tomiriga ola boshlaydi. Kechqurun soat oltida bosh
o g 'rig 'i baribir boshlanishiga o'rgan ib qolgan bem or qo'shni hamshirani
175
chaqirib baralginni shpritsga tortib tayyorlab qo'yadigan bo'ladi. Bu
holat, gohida uzilishlar bilan, bir oy davom etadi.
Hamshira bu ukolni
hadeb olavermaslik kerakligini, buning oqibatida yurakda og'ir asorat
qolishi mumkinligini aytadi va yana bir bor vrach bilan maslahatlashish
zarurligini tavsiya qiladi.
Bem orning sh iko y atlarini eshitib, hay o t va kasallik anam nezini
o'rganib chiqdik. Olingan m a ’lum otlardan qisqacha epizodlar keltirib
o'tam iz: ju d a ishonuvchan va sal narsaga ortiqcha ta ’sirlanuvchan ayol.
O 'ta parishonxotir. Oilada tez-tez janjalli voqealar bo'lib turgan, bosh
o g'rig'i navbatdagi kuchli stressdan so'ng paydo bo'lgan. Ertasi kuni
poliklinikaga nevropatolog qabuliga chiqqan. Vrach uni tekshirib «Bosh
miya ichki bosimi oshib ketgan, tez davolanm asangiz
oqibati yom on
bo'ladi», degan. Bemor qo 'rq ib ketgan, chunki uning akasi
6
oy oldin
kuchli stressdan so'ng qon bosimi oshib, ertasi kuni gemorragik insultdan
v a fo t etg an edi. B em or z a ru r d o ri-d a rm o n la rn i to p ib «
m iya ichi
gipertenziyasidan» davolana boshlaydi. H a r gal exoensefaloskopiya
qildirganida miya ichi bosimi katta, deb xulosa beriladi. Bu xulosaga
ish o n g a n b em o r b o sh q a jo y d a te k s h irtirm a y d i va p o lik lin ik a d a
d avolan ib yuradi. A ytib o 'tg an im iz d e k , bem orning boshi aniq bir
vaqtda, y a ’ni kech soat oltida og'riydigan b o 'lib qolgan. U depressiyaga
tushadi, xulq-atvorida ipoxondrik belgilar paydo bo'ladi.
B em o rn in g n e v ro lo g ik sta tu s i t o 'l a te k s h irilg a n d a m iya ichi
gipertenziyasi belgilari aniqlanmadi, buni paraklinik tekshirishlar ham
tasdiqlamadi. Bemorning anketasidagi nevropatologning yozuvlarida ham
miya ichi bosimini ko'rsatuvchi nevrologik sim ptom lar aniqlanm adi.
Anketadagi barcha exoensefaloskopik tekshiruv xulosalarida III qorincha
kengligi 7-7,5 mm deb qayd qilingan. Bu esa m e’yordan sal farq qiluvchi
k o 'rsa tk ic h lar bo'lib, kuchli bosh o g 'riq la rg a sabab bo'Ia olmaydi.
Demak, bemor yetarli darajada tekshirilmagan yoki haqiqatan ham unda
m iy a ichi g ip erten z iy asi b o 'lm a g a n . B em o r te ra p e v t k o 'r ig id a n
o'tkazilganda, somatik kasalliklar aniqlanmadi. Uning arterial qon bosimi
120/70 m m .sim .ust. Shunday qilib, klinik va paraklinik tekshirishlar
xulosalari hamda bemorning psixologik anamnezi undagi bosh og'rig'ining
psixogen xususiyatga ega ekanligini k o 'rsa td i. Bu xulosaga yanada
oydinlik kiritish uchun ikkita kichikroq tajriba o'tkazdik.
Do'stlaringiz bilan baham: 
